Pijn

Wat is de meest effectieve niet-medicamenteuze behandeling van pijn bij kinderen tussen 0 en 18 jaar in de palliatieve fase? 

Er zijn geen gerandomiseerde studies gevonden over het effect van complementaire en alternatieve therapieën op pijn en kwaliteit van leven bij kinderen tussen 0 en 18 jaar in de palliatieve fase.

Hoewel er veel gebruik gemaakt wordt van complementaire en alternatieve therapieën bij kinderen met kanker, zijn er weinig goed uitgevoerde studies over het effect daarvan bij kinderen in de palliatieve fase.
Een van de meest gebruikte technieken is massage, maar ook daar zijn de studies zeer beperkt. Er zou wel vermindering zijn van het angstniveau bij kinderen met kanker die massage krijgen. Kwaliteitsvolle studies over het effect van acupunctuur bij kinderen ontbreken eveneens. Ook wat betreft aromatherapie zijn er geen goede studies voorhanden bij kinderen in de palliatieve fase, maar in een placebo gecontroleerde dubbelblinde studie bij kinderen die een stamcel reïnfusie ondergingen was er geen vermindering in pijn aantoonbaar (10).
Meer kennis is voorhanden over hypnose bij kinderen met chronische pijn, waarbij een significante reductie van de pijn gevonden wordt bij de kinderen die gerandomiseerd werden voor het krijgen van hypnose (11). Het betrof kinderen met functionele buikpijn of IBS, en geen patiënten in de palliatieve fase. 
Er is in een systematisch review van RCTs een significant effect gevonden van muziek op pijn, angst en stress bij kinderen die een chirurgische procedure ondergaan (12). Deze studie focust niet op palliatieve patiënten (12).

Wat is de meest effectieve niet-medicamenteuze behandeling van pijn bij kinderen tussen 0 en 18 jaar in de palliatieve fase? 

Er zijn geen gerandomiseerde studies gevonden over het effect van psychologische interventies voor kinderen op pijn en kwaliteit van leven bij kinderen tussen 0 en 18 jaar in de palliatieve fase.

Volgens de richtlijn ‘Effectiveness of non-pharmacological pain management in relieving chronic pain for children and adolescents’ (2010) van het Joanna Briggs Institute, kan cognitieve gedragstherapie in combinatie met spierstimulatie, meditatie en progressieve spierontspanningstraining overwogen worden voor kinderen en jongeren met terugkerende hoofdpijn (9). Daarnaast kan relaxatietherapie en biofeedback overwogen worden voor kinderen en jongeren met terugkerende hoofdpijn (9). 
Uit een systematisch review van RCTs blijkt dat psychologische interventies waaronder therapie gericht op ontspanning (relaxatie en (zelf)hypnose), cognitieve gedragstherapie en probleemoplossingsgerichte therapie, effectief zijn in het op korte termijn verminderen van pijn bij kinderen met hoofdpijn en gemixte chronische pijn (niet in de palliatieve fase) (13). Er werd op langere termijn geen significant effect van psychologische interventies gevonden op pijn (13). Het aanbieden van relaxatietherapie is effectief gebleken in het reduceren van pijn op korte en lange termijn (8, 14, 15). Vooral wanneer kinderen toegenomen angst voor pijn hebben (16). Daarnaast is het betrekken van ouders bij het behandelproces en werken in een multidisciplinair team effectief gebleken (17, 18)

Wat is de meest effectieve niet-medicamenteuze behandeling van pijn bij kinderen tussen 0 en 18 jaar in de palliatieve fase? 

Cognitieve gedragstherapie
Er is zeer lage kwaliteit van bewijs gevonden in 12 RCTs uit één systematisch review dat cognitieve gedragstherapie voor ouders van kinderen met een chronische ziekte, onmiddellijk na de interventie, de symptomen van kinderen vermindert in vergelijking met de controle groep (8).

Er is zeer lage kwaliteit van bewijs gevonden in 7 RCTs uit één systematisch review dat er op langere termijn geen significant effect is van cognitieve gedragstherapie voor ouders van kinderen met een chronische ziekte op symptomen van kinderen in vergelijking met de controle groep (8).

Familietherapie
Er is zeer lage kwaliteit van bewijs gevonden in 5 RCTs uit één systematisch review dat er onmiddellijk na de interventie, geen significant effect is van familietherapie voor ouders van kinderen met een chronische ziekte op symptomen van kinderen in vergelijking met de controle groep (8).

Er is zeer lage kwaliteit van bewijs gevonden in 2 RCTs uit één systematisch review dat er op langere termijn geen significant effect is van familietherapie voor ouders van kinderen met een chronische ziekte op symptomen van kinderen in vergelijking met de controle groep (8).

Probleemoplossingsgerichte therapie
Er is zeer lage kwaliteit van bewijs gevonden in 2 RCTs uit één systematisch review dat er onmiddellijk na interventie, geen significant effect is van probleemoplossingsgerichte therapie voor ouders van kinderen met een chronische ziekte op symptomen van kinderen in vergelijking met de controle groep (8).

Multi-systemische therapie
Er is zeer lage kwaliteit van bewijs gevonden in 4 RCTs uit één systematisch review dat er onmiddellijk na de interventie, geen significant effect is van multi-systemische therapie voor ouders van kinderen met een chronische ziekte op symptomen van kinderen in vergelijking met de controle groep (8).

Er is zeer lage kwaliteit van bewijs gevonden in 2 RCTs uit één systematisch review dat er op langere termijn geen significant effect is van multi-systemische therapie voor ouders van kinderen met een chronische ziekte op symptomen van kinderen in vergelijking met de controle groep (8).

Cognitieve gedragstherapie bij ouders van kinderen met chronische pijn, waaronder ook kinderen in de palliatieve fase, kan op korte termijn symptomen van kinderen, waaronder pijn, verminderen. Andere psychologische interventies laten geen effect zien.