annuleren
Download hele richtlijn

Angst en Depressie

  • Vastgesteld: 28-11-2022
  • Regiehouder: NVK

Niet-medicamenteuze behandeling

Er is systematisch gezocht in de literatuur naar het effect van alle soorten niet-medicamenteuze behandelingen van angst en depressie bij kinderen tussen 0 en 18 jaar in de palliatieve fase. Er zijn geen gerandomiseerde studies gevonden voor niet-medicamenteuze behandeling van angst en depressie bij kinderen in de palliatieve fase. De overwegingen en aanbevelingen zijn geformuleerd op grond van ervaringen van experts.  

Aanbevelingen

Belangrijk: Zie algemene aanbevelingen voor aanbevelingen die van belang zijn in elk palliatief traject en in elk stadium van de ziekte van het kind.

Doen
(Sterke aanbeveling)
  • Geef psycho-educatie over de klachten.
  • Organiseer een dag-/weekstructuur met aandacht voor rituelen, emotiegerichte activiteiten en activiteiten die ‘zo normaal mogelijk’ (herstelgericht) zijn.
  • Betrek een BIG-geregistreerde psychosociale hulpverlener met ervaring in de palliatieve zorg bij inzet van begeleiding of behandeling. Via de Kinder Comfort Teams en de Netwerken Integrale Kindzorg zijn zorgverleners beschikbaar met ervaring in palliatieve zorg.
Overweeg
(zwakke aanbeveling)
  • Overweeg bij angst, experts in te schakelen op het gebied van zelfmanagement in de vorm van mindfulness, ontspanning, zelf-hypnose of geleide fantasie.

Wat is de meest effectieve niet-medicamenteuze behandeling van angst en depressie bij kinderen tussen 0 en 18 jaar in de palliatieve fase?  

P Kinderen tussen 1 en 18 jaar in de palliatieve fase
I Niet-medicamenteuze behandeling van angst en depressie.
C Geen behandeling/placebo. 
O Effect op angst en depressie, kwaliteit van leven.

Er zijn geen gerandomiseerde studies gevonden over het effect van niet-medicamenteuze behandelingen op angst en depressie en kwaliteit van leven bij kinderen tussen 0 en 18 jaar in de palliatieve fase.

Aanbevolen wordt bij angstklachten algemene interventies aan te reiken. Hierbij moet gedacht worden aan een intake, inzet van cognitieve gedragstherapie, therapie gericht op ontspanning en het aanleren van hypnose of geleide fantasie. Interventies met behulp van muziektherapie zijn succesvol gebleken bij kinderen met kanker (15, 16).
Aanbevolen wordt tevens om bij depressieve klachten interventies te overwegen op cognitief, sociaal-emotioneel of gedragsmatig gebied.
De werkgroep raadt aan om een dag-/weekstructuur te organiseren met aandacht voor rituelen, emotiegerichte activiteiten en activiteiten die ‘zo normaal mogelijk’ zijn. Overweeg om hierin ontspannings- en afleidingstechnieken mee te nemen. Het aanleren hiervan kan effectief zijn bij angst (17). Therapie gericht op ontspanning en afleiding verlangt doorgaans begeleiding bij de start. Ook valt inzet van mindfulness te overwegen (18). In 2021, werd een Randomized Controlled Trial gepubliceerd waaruit blijkt dat mindfulness, internalisatie en aandachtsproblemen kan verminderen in kinderen met kanker vanaf 11 jaar(18). Er zijn ook vormen voor jongere kinderen beschikbaar.

Gezien het gebrek aan specificiteit rond palliatieve zorg is het verstandig de JGZ-richtlijnen en GGZ Zorgstandaarden rond angst (8) en depressie (9) te volgen met inachtneming van de hier vermelde overwegingen en aanbevelingen.