Proactieve zorgplanning
Iedere patiënt is anders. En zo heeft ook iedere patiënt ideeën over de zorg die het beste bij hem/haar/hen past in de palliatieve levensfase. Door met de patiënt in gesprek te gaan worden de waarden, wensen en behoeften duidelijk. Dan wordt het makkelijker om passende zorg te organiseren en te plannen. Dit noemen we proactieve zorgplanning. Op deze pagina vind je handvatten om aan de slag te gaan met proactieve zorgplanning.
Wat is proactieve zorgplanning?
Proactieve zorgplanning is een vast onderdeel van de zorg voor patiënten in de palliatieve fase. Het is het proces van in gesprek gaan, vooruitdenken, plannen en organiseren van gewenste passende zorg (in de palliatieve fase). Dit omvat zowel de fysieke, de psychische, de sociale als de zingevingsdimensie.
Met gezamenlijke besluitvorming als leidraad is proactieve zorgplanning een continu en dynamisch proces van gesprekken over huidige en toekomstige levensdoelen en keuzes en welke zorg daar nu en in de toekomst bij past.
Belangrijke thema’s bij proactieve zorgplanning zijn onder meer (niet)-behandelafspraken, ziekenhuisopnames, plaats van zorg en sterven, crisissituaties, wettelijke vertegenwoordiging in de situatie van (acute) verslechtering en wilsonbekwaamheid en levenseinde-beslissingen.
Download de animatie
Waarom is proactieve zorgplanning belangrijk?
Om goede en passende zorg te bieden is het belangrijk op tijd te weten wat de patiënt wel of juist niet wil aan zorg. Door gezamenlijk de waarden, wensen en behoeften van de patiënt en de daaruit voortvloeiende behandelwensen en -grenzen te bespreken en vast te leggen kan hierop geanticipeerd worden.
De zorgverlener kan hier al vroeg in het ziekteproces mee starten, en ook als hij merkt dat de patiënt steeds kwetsbaar wordt. Zo kunnen de patiënt en naasten op een rustig moment, vóórdat een acute situatie zich voordoet, nadenken en praten over persoonlijke doelen en voorkeuren.
Dit geldt voor ieder persoon, ongeacht de mate van kwetsbaarheid door ziekte, beperking of leeftijd.
Kan ik een proactieve zorgplanningsgesprek voeren?
Waarden, wensen en behoeften van de patiënt en diens naasten zijn centrale uitgangspunten in de zorgverlening. Iedere zorgverlener kan hierover in gesprek met de patiënt.
Vanuit de waarden, wensen en behoeften kunnen doelen in het kader van proactieve zorgplanning worden afgeleid. Communiceer daarom de inhoud en eventuele uitkomsten van gesprekken over proactieve zorgplanning met de regiebehandelaar.
De (regie)behandelaar heeft de verantwoordelijkheid voor het proces en de coördinatie van proactieve zorgplanning.
Zorgverleners stemmen onderling af wie het initiatief neemt tot het starten van proactieve zorgplanning. Bij voorkeur is dat iemand die een goede relatie/ verstandhouding heeft met de patiënt en voldoende kennis heeft van de ziekte(geschiedenis) en behandelopties.
Tips van patiënten aan zorgverleners
Zorgverleners,, patiënten en naasten vinden het soms lastig om met patiënten en naasten te spreken over de laatste levensfase. In een onderzoek van Patiëntenfederatie Nederland en PZNL onder 1.165 mensen is aan patiënten gevraagd of zij tips hebben voor zorgverleners om dit gesprek makkelijker te maken.
Dit is het advies:
- Neem initiatief/ ga het gesprek aan
- Wees duidelijk
- Neem de tijd voor het gesprek
- Wees open en eerlijk
Wanneer voer ik een proactieve zorgplanningsgesprek?
Je start met proactieve zorgplanning:
- Als de patiënt zelf aangeeft te willen praten over de toekomst, behandelwensen en -grenzen.
- Bij het markeren van de palliatieve fase, ongeacht of de palliatieve fase is ingetreden als gevolg van een levensbedreigende aandoening of van algehele kwetsbaarheid.
- Wanneer ziekte-specifieke aanbevelingen of hulpmiddelen voor het inventariseren van kwetsbaarheid aangeven dat het moment is aangebroken om proactieve zorgplanning te starten. Generieke meetinstrumenten die hiervoor gebruikt kunnen worden zijn: de surprise question, dubbele surprise question en Supportive and Palliative Care Indicators Tool (SPICT).
- Zo spoedig mogelijk na het stellen van een diagnose waarbij de patiënt wilsonbekwaam kan worden of er communicatieproblemen te verwachten zijn door de aandoening. Wacht bij deze patiënten niet tot de palliatieve fase gemarkeerd wordt.
- Doseer gesprekken, afhankelijk van de mate waarin de patiënt ervoor open staat en de mate van spoed en belastbaarheid van de patiënt.
Het formulier 'Uniform vastleggen proactieve zorgplanning' is ontwikkeld om afspraken die voortkomen uit het proces van proactieve zorgplanning eenduidig vast te leggen. Het kan alleen worden ingevuld na een deskundig en genuanceerd gesprek door een zorgverlener.
Formulier voor het uniform vastleggen van proactieve zorgplanning.
Ga aan de slag met proactieve zorgplanning!
- Bestel of download de Gesprekskaart proactieve zorgplanning en probeer de voorbeeldzinnen uit om het gesprek met de patiënt te starten. Bijvoorbeeld: 'Sommige patiënten hebben ideeën over welke zorg en behandelingen ze in de toekomst wel of niet willen. Denkt u daar weleens over na?” of 'Heeft u wensen of doelen voor de komende tijd?'
- Gebruik de meetinstrumenten Lastmeter en/of Utrecht Symptoom Dagboek 4 dimensioneel om problemen en zorgen van de patiënt te signaleren (beide) en monitoren (USD-4D). Inzicht in deze problemen en zorgen en het verloop ervan kunnen een aanknopingspunt zijn voor een gesprek over waarden, wensen en behoeften in het kader van proactieve zorgplanning.
- Vertel de patiënt en naasten dat er voor hen informatie te vinden is op de website Overpalliatievezorg.nl.
- Bespreek je ervaringen met een collega en leer van elkaar.
Meer weten over Proactieve zorgplanning?