Gezamenlijke besluitvorming
Patiënten in de palliatieve fase staan voor grote uitdagingen, waaronder het nemen van belangrijke beslissingen. Zoals de keuze op welke plek de patiënt zorg wil ontvangen en beslissingen over het levenseinde. Voor weloverwogen keuzes die passen bij de waarden, wensen en behoeften van de patiënt en naasten, is het belangrijk om als zorgverlener samen met hen te beslissen. Dit noemen we gezamenlijke besluitvorming. Hierbij is de effectieve communicatie essentieel.
Wat is gezamenlijke besluitvorming?
Gezamenlijke besluitvorming is het doorlopend proces waarin je de zorg afstemt op de persoonlijke situatie en realiseerbare waarden, wensen en behoeften van de patiënt en diens naasten. Het is een methode van communiceren die je met name gebruikt bij het nemen van belangrijke beslissingen. Wederzijdse informatie-uitwisseling is hierin een essentieel onderdeel, vooral de manier waarop je deze informatie met elkaar deelt (zie effectieve communicatie).
Gezamenlijke besluitvorming vormt het uitgangspunt voor het proces van vooruit denken, plannen en organiseren (proactieve zorgplanning). Het moet gezien worden als de basis voor het individuele zorgplan.
Stappen van gezamenlijke besluitvorming
- Keuze. Er is iets te kiezen. De zorgverlener informeert de patiënt dat er een beslissing genomen moet worden en dat de mening en de persoonlijke situatie van de patiënt daarin belangrijk is.
- Opties uitleggen. Wat zijn de opties? De zorgverlener bespreekt de mogelijkheden en de voor- en nadelen van elke optie. Oók de mogelijkheid om niets doen, niet te behandelen of af te wachten.
- Voorkeuren bespreken van de patiënt. De zorgverlener en de patiënt bespreken de voorkeuren van de patiënt en de zorgverlener ondersteunt de patiënt in het wikken en wegen.
- Besluit nemen. De zorgverlener en de patiënt bespreken welke rol de patiënt in de beslissing wil spelen, nemen een besluit of stellen het uit en regelen eventuele follow-up.
Het is belangrijk om te weten dat deze stappen van gezamenlijke besluitvorming geen statische stappen zijn en dat het mogelijk is om terug te komen op een besluit. Het is een regelmatig terugkerend gespreksonderwerp.
Bron: Stiggelbout, A.M., Pieterse, A.H., De Haes, J.C.J.M (2015). Shared decision making: Concepts, evidence, and practice.
Waarom is gezamenlijke besluitvorming belangrijk?
Respect voor de autonomie en eigen regie van de patiënt is één van de kernwaarden van de palliatieve zorg. We bieden palliatieve zorg die past bij de eigenheid en de kwaliteit van leven, zoals de patiënt deze voor zichzelf definieert of ervaart. Als zorgverlener voorzie je de patiënt en diens naasten van goede informatie over de verschillende keuzemogelijkheden, consequenties, onzekerheden en verantwoordelijkheden.
Daarnaast is het essentieel om als zorgverlener goed te luisteren. Bespreek welke waarden, wensen en behoeften in deze laatste periode van het leven belangrijk zijn voor de patiënt.
Ontdek via PalliaPodcast onder meer de podcast 'Samen beslissen’ en luister naar ervaringen van collega's over het onderwerp gezamenlijke besluitvorming.
Wat zijn belangrijke thema's?
Thema’s om als zorgverlener samen met de patiënt en diens naasten te bespreken zijn onder andere:
- Sociale situatie en netwerk
- Levensbeschouwing en culturele achtergrond
- (Niet)-behandelafspraken
- Ziekenhuisopnames
- Plaats van zorg en sterven
- Crisissituaties
- Wilsverklaring
- Wettelijke vertegenwoordiging in de situatie van (acute) verslechtering en wilsonbekwaamheid
- Levenseindebeslissingen
- Nazorg
Leg afspraken vast in een individueel zorgplan. Bedenk dat de waarden, wensen en behoeften van de patiënt in de loop van de tijd kunnen veranderen en dat het belangrijk is dat ook andere betrokken zorgverleners hiervan op de hoogte blijven.
Ongeneeslijk, niet uitbehandeld
Wanneer patiënten niet meer te genezen zijn, zijn er nog wel palliatieve behandelingen mogelijk. Een palliatieve behandeling kan gericht zijn op het verlichten van symptomen, het behouden of verbeteren van kwaliteit van leven en/of het verlengen van overleving. Gezamenlijke besluitvorming is bij behandelkeuzes belangrijk. Ook bij de keuze om wel of geen palliatieve behandeling te starten of continueren.
Daarbij speelt de afweging tussen de kwaliteit versus de kwantiteit van leven een rol, net als de bijwerkingen van een behandeling of de verwachte klachten bij niet behandelen.
Ga aan de slag met gezamenlijke besluitvorming!
- Kennis over de situatie, wensen en behoeften van patiënten is belangrijk om de zorg te kunnen geven die bij iemand past. Vraag daarom altijd door.
- Informeer de patiënt over alle mogelijkheden, de voordelen en nadelen van elke behandeling en hoe een behandeling of medicijn het dagelijks leven van een patiënt kan veranderen.
- Beslisbomen kunnen helpen bij specifieke aandoeningen en bij symptomen die voorkomen in de palliatieve fase. Je vindt beslisbomen op Palliaguide.
- Afbeelding met tekst, Menselijk gezicht, kleding, persoon
- Automatisch gegenereerde beschrijvingGeef je patiënten de tijd en dubbelcheck of ze het hebben begrepen. Gebruik bijvoorbeeld de terugvraagmethode om na te gaan of jouw boodschap goed is overgekomen.
- Wees je bewust van je eigen opvattingen over ziekte, zorg en levenseinde. Dit is een eerste voorwaarde om onbevooroordeeld te kunnen luisteren naar welke opvattingen over ziekte, zorg en sterven patiënten hebben vanuit hun cultuur of religie.
- Vertel de patiënt en naasten dat er voor hen informatie te vinden is op Overpalliatievezorg.
- Bespreek je ervaringen met een collega en leer van elkaar.