Effectieve communicatie
Effectieve communicatie op basis van goede informatie is het startpunt van de gezamenlijke besluitvorming en proactieve zorgplanning (advance care planning). In de wet op de Geneeskundige Behandelovereenkomst (WGBO) is geregeld dat de zorgverlener verplicht is de patiënt goed te informeren. In de praktijk van de spreekkamer is dat echter een complex proces dat vaardigheden en zorgvuldigheid vraagt. Voorbereiding op gesprekken door patiënt en arts helpen daarbij.
Wanneer patiënten tijdens een slechtnieuwsgesprek te horen krijgen dat zij ongeneeslijk ziek zijn, is er een grote behoefte aan emotionele ondersteuning. Om écht patiëntgerichte zorg mogelijk te maken, zouden artsen al in een eerder stadium met patiënten het gesprek moeten aangaan over wat voor de patiënt belangrijk is in het resterende leven en welke beslissingen over de behandeling daarbij horen. Verwachtingen en doelen van de arts bij de behandeling komen niet altijd overeen met de verwachtingen en doelen die de patiënt heeft.
Patiënt en arts kunnen elkaar helpen wanneer zij zich beide op eenzelfde manier voorbereiden op de gesprekken. Trainingen gericht op communicatievaardigheden lijken effectief te zijn om de zorgverlener te voorzien van de juiste handreikingen om een complex gesprek te voeren met de patiënt en diens naaste, met aandacht voor waarden, wensen en behoeften.
Hulpmiddelen voor zorgverleners, patiënten en naasten bij effectieve communicatie
Informatie over prognose is belangrijk bij het maken van behandelbeslissingen, maar het blijft voor artsen een uitdaging om de prognose te bespreken met patiënten. Dit komt deels door het feit dat het inschatten van de levensverwachting van een patiënt moeilijk is. Ook bij ernstige aandoeningen waarbij de prognose lastig is in te schatten is het gesprek over mogelijke scenario’s belangrijk. Effectieve communicatie gaat ook over vooruitkijken bij onzekerheid over het ziektebeloop.
Lees ook het interview met André (63) met COPD: 'Zo'n gesprek met je arts geeft enorm veel rust'.
Onderwijs over effectieve communicatie
Mocht je zelf onderwijs geven over samen beslissen dan biedt het onderwijsplatform diverse scholingsmaterialen. Ben je op zoek naar een opleiding om jouw eigen deskundigheid of die van je medewerkers te vergroten dan vind je deze in de opleidingscatalogus.
Onderzoek naar effectieve communicatie
- eQuiPe-studie: De eerste resultaten laten zijn dat de ervaren prognostische informatie varieert tussen mensen. Daarnaast geeft ongeveer een derde van patiënten met uitgezaaide kanker aan geen idee te hebben van hun prognose, terwijl een derde van hen aan geeft hier wel meer informatie over te willen ontvangen. Toch geeft ook ruim 10% van de patiënten met uitgezaaide kanker aan de prognose niet te willen weten.
- Kennissynthese Palliatieve Zorg effectieve communicatie tussen zorgverleners, patiënten en hun naasten (Palzon, UMC Utrecht en Erasmus MC, 2021).
- Effectieve communicatie tussen zorgverlener en patiënt en naasten (ZonMw, 2021). In gesprek met Agnes van der Heide en Marijke Kars over de kennissynthese.
Meetinstrumenten
Veel meetinstrumenten uit de bijlage bij het Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland dragen bij aan effectieve communicatie omdat ze een algeheel multidimensioneel beeld of juist een specifiek probleem in kaart brengen. Sommige van deze meetinstrumenten worden door de patiënt zelf, de mantelzorger of de nabestaande ingevuld, andere door de zorgverlener.