Palliatief redeneren

De implementatie van palliatief redeneren duurt ongeveer 1 jaar. Om de methode palliatief redeneren te implementeren zijn de volgende randvoorwaarden van belang  voor de uitvoering en het slagen van de implementatie:

• Motivatie en ondersteuning van het management: De implementatie vergt veel tijd en commitment van de organisatie en zorgverleners. Er moeten de nodige uren beschikbaar gesteld worden voor alle zorgverleners om het palliatief redeneren te kunnen gebruiken. Motivatie en ondersteuning van het management in de vorm van praktische en organisatorische aspecten zijn onmisbaar. Niet alleen een betrokken en geïnteresseerde houding van het management is van belang, maar ook de aanwezigheid van het management bij bepaalde besprekingen zijn bevorderend voor een optimale implementatie. De projectleider speelt hier een cruciale rol in door tijdig met het management het gesprek aan te gaan.
• Kartrekkers: Elk implementatieteam heeft één (of meerdere) leiders nodig, die de implementatie praktisch maar ook inhoudelijk begeleiden en die zorgverleners motiveren en stimuleren. Het is belangrijk om iemand te kiezen die enthousiast is over de palliatieve zorg/het palliatief redeneren, overstijgend kan denken/handelen, goed in het team ligt en een potentieel voor leiderschap heeft. Voorkennis van palliatief redeneren is geen voorwaarde. Het heeft de voorkeur om 2-3 mensen aan te wijzen die samen een team vormen en elkaar zo kunnen ondersteunen. Zo wordt ook de continuïteit gewaarborgd voor het geval iemand uitvalt. Karttrekkers van verschillende niveaus kunnen ook bevorderend zijn omdat zij iedereen binnen het team goed kunnen bereiken.
• Mogelijkheid van begeleiding binnen de organisatie: Als er binnen de organisatie een zorgverlener aanwezig is met kennis van palliatieve zorg en palliatief redeneren (bijv. een verpleegkundig specialist palliatieve zorg of een kaderarts palliatieve zorg) is het van grote meerwaarde om deze persoon bij de implementatie te betrekken. Deze zorgverlener kan dan fungeren als begeleider van de kartrekkers en helpen bij vragen.
• Rapporteren binnen het elektronisch patiënten dossier (EPD) / Elektronisch cliënten dossier (ECD): Een EPD / ECD dat palliatief redeneren ondersteunt is essentieel voor de implementatie en verdere borging. Voor de start van de implementatie is het daarom van belang om naar de stappen van het palliatief redeneren (vooral naar het werkblad dat door zorgverleners wordt ingevuld) te kijken en te controleren in hoeverre het huidige dossier dit ondersteunt en hoe de informatie die verzameld wordt gedocumenteerd kan worden. Het management kan samen met de kartrekkers en misschien iemand van IT vooraf een plan opstellen.
  
  Het implementatietraject houdt ook het gebruik van meetinstrumenten in, zoals het Utrecht Symptoom Dagboek (USD) en de Lastmeter. Het is belangrijk om voorafgaand te besluiten of en welk meetinstrument geïntroduceerd wordt en om deze ook digitaal (in het dossier) beschikbaar te stellen. Er is een informatiestandaard ontwikkeld die gebruikt kan worden.
• Selectie afdeling(en)/wijkteam(s): De implementatie kan uitgevoerd worden binnen een hele locatie of binnen één of meerdere afdeling(en)/wijkteam(s). Twee afdelingen kunnen ook samengevoegd worden tot één implementatieteam; meer dan twee afdelingen tot één team samenvoegen is niet wenselijk omdat het dan te groot en onoverzichtelijk wordt. Wel kunnen er binnen één locatie meerdere implementatieteams starten; zo kunnen kartrekkers wel gezamenlijk optrekken en elkaar ondersteunen. Het is van belang om afdelingen/wijkteams mee te laten doen die stabiel zijn, met enige continuïteit qua personeel. Palliatief redeneren organisatie breed invoeren vergt een stapsgewijze implementatie. Start eerst met één locatie en breid dan uit naar andere locaties. Als een implementatie start kunnen kartrekkers van andere locaties alvast meekijken om zo te leren. Om de implementatie te laten slagen is het belangrijk om alle zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg voor de patiënten te betrekken, dus het hele multidisciplinair team van een afdeling/wijkteam. In de afdeling/wijkteam kunnen zorgverleners expliciet gevraagd worden of zij bij de implementatie willen aansluiten (bijvoorbeeld de huisarts of geestelijk verzorger).
• Implementatieplan: Het is belangrijk om eerst een goed plan van aanpak op te stellen met elkaar, zodat duidelijk is wat, hoe en door wie iets gedaan wordt. Verantwoordelijkheden moeten duidelijk zijn voor iedereen. Belangrijk is ook dat het implementatieplan gezamenlijk opgesteld wordt zodat iedereen een gevoel van eigenaarschap krijgt.
• Borgingstrategieën: Ook is het van belang om alvast na te denken hoe de implementatie op lange termijn geborgd kan worden (zie strategieën hieronder).

Er is een aantal randvoorwaarden voor het succesvol implementeren van palliatief redeneren. Deze staan in de Checklist Implementatie. De checklist wordt door de projectleider voor de start van de implementatie ingevuld voor de afdeling(en) waar palliatief redeneren wordt geïmplementeerd. Implementatie op één afdeling heeft als voordeel dat het overzichtelijk en behapbaar blijft. Het helpt het in kaart brengen of aan alle randvoorwaarden is voldaan. De projectleider kan de checklist invullen.

Implementatietraject

De implementatie bestaat uit meerdere onderdelen en gebeurt stapsgewijs (zie Figuur 1). Het is belangrijk om zorgverleners steeds kleine stukken aan te reiken om zo de kans op succes te vergroten en hen te motiveren.

Fig 1. Implementatietraject palliatief redeneren

Het implementatietraject is opgebouwd in rondes. In elke ronde komt een nieuw onderwerp aan de orde zodat uiteindelijk in ronde 3 alle stappen van het palliatief redeneren samenkomen. Elke ronde duurt ongeveer 3 maanden.

Het implementeren van palliatief redeneren vindt plaats binnen bewoners-/cliëntenbesprekingen waarbij het hele team kan aansluiten (1x per week of 1x per 2 weken). De kartrekkers worden begeleid en gecoacht door een in palliatieve zorg gespecialiseerde verpleegkundig specialist.

Tijdens het gehele implementatietraject is het van belang dat er regelmatig gezamenlijk gereflecteerd wordt. Er zijn verder twee mogelijkheden:

• A: Het traject bestaat uit 4 ronden waarbij in de eerste 3 ronden de implementatie plaats vindt binnen bewoners-/cliëntenbesprekingen en in ronde 4 het palliatief redeneren geïmplementeerd wordt in reguliere processen (MDO, gedragsoverleg).
• B: Het traject bestaat uit 3 ronden waarbij in ronde 3 naast de implementatie binnen bewoners-/cliëntenbesprekingen tegelijkertijd het palliatief redeneren geïmplementeerd wordt in reguliere processen (MDO, gedragsoverleg). Het kan ook zijn dat de implementatie vanaf de start begon in reguliere processen (MDO).

De onderwerpen die per ronde naar voren komen kunnen ook nog verschillen, afhankelijk van de kennis en ervaring met het palliatief redeneren:

Begeleiding, scholingen en documentatie                                                                                                                 

Voor begeleiding en scholing tijdens het implementatietraject kan contact worden opgenomen met lerenenpraktijk@iknl.nl. Als start van het implementatietraject wordt de scholing basis georganiseerd. In deze twee uur durende scholing komen de volgende punten aan de orde:

• de algemene principes palliatieve zorg,
• markeren aan hand van de Surprise Question (SQ),
• proactieve zorgplanning,
• in gesprek komen met bewoners/cliënten en naasten,
• gebruik van meetinstrumenten
• de werkmethode palliatief redeneren

De scholing is bedoeld om een basis te creëren zodat iedereen een ‘gelijke’ start heeft. Het echt leren gebeurt echter vooral in de praktijk. De basisscholing is een randvoorwaarde voordat de stapsgewijze implementatie kan plaatsvinden. De scholing meetinstrumenten en de scholing palliatief redeneren worden in beide rondes geïntegreerd.

Er zijn meerdere aandachtspunten voor het borgen van palliatief redeneren binnen een organisatie:

1. Zorgverleners eenvoudig toegang geven tot het palliatief redeneren (informatie en hulpmiddelen);
2. Tijd ter beschikking stellen voor zorgverleners om het palliatief redeneren te gebruiken;
3. Zorgverleners, die bereid en enthousiast zijn om het palliatief redeneren verder te implementeren, ondersteunen;
4. Zorgverleners regelmatig op de hoogte brengen van de stand van zaken met betrekking tot het palliatief redeneren;
5. Mogelijkheden creëren voor de aanwezigheid van kartrekkers, die ervoor zorgen dat het palliatief redeneren onder de aandacht blijft;
6. Palliatief redeneren continu onder de aandacht brengen in overleggen en streven naar behoud structuur door ondersteuning vanuit de voorzitter;
7. Mogelijkheden bieden om regelmatig de toepassing te kunnen monitoren en evalueren;
8. Palliatief redeneren opnemen in (elektronische) rapportages > door ontwikkelen tot digitale toepassing, geïntegreerd in EPD;
9. Opnemen van de methodiek palliatief redeneren in het inwerkprogramma voor alle zorgverleners;
10. Palliatief redeneren in het multidisciplinair scholingsaanbod opnemen;
11. Jaarlijks budget reserveren om werken met palliatief redeneren te continueren;
12. Palliatief redeneren onderdeel maken van een breder organisatiebeleid, gericht  op palliatieve zorg.

Indien organisaties besluiten Palliatief redeneren daadwerkelijk te implementeren kunnen ze gebruik maken van digitale coaching. Dit zijn x aantal online bijeenkomsten (vul in) waarin verschillende zorgorganisaties hun vragen en problemen met elkaar en een coach kunnen bespreken. 

Voor nieuwe medewerkers en mbo verpleegkundigen is er scholingsmateriaal ontwikkeld die ook ingezet kunnen worden in het keuzedeel palliatieve zorg of binnen het thema VVT op het mbo(afhankelijk van lesgroep, bol (jong) BBL volwassenen). De lessen gaan in op de rol van de verpleegkundige bij palliatief redeneren en hoe het werkblad daarbij kan helpen. De duur van de lessen is 2 keer 1,5 uur.

Het scholingsmateriaal vindt u hier.