Palliatieve zorg

Palliatieve zorg is zorg die zich richt op de kwaliteit van leven van patiënten en hun naasten die te maken hebben met een levensbedreigende aandoening of kwetsbaarheid. Het doel van palliatieve zorg is om een zo hoog mogelijke kwaliteit van leven te realiseren, door bijvoorbeeld het voorkomen of verlichten van lijden. Gedurende het beloop van de ziekte of kwetsbaarheid heeft palliatieve zorg oog voor het behoud van autonomie en zorgt voor toegang tot informatie en keuzemogelijkheden. In Nederland is palliatieve zorg generalistische zorg. Daarmee worden alle zorgverleners geacht palliatieve zorg te kunnen bieden, zo nodig met ondersteuning van in palliatieve zorg gespecialiseerde zorgverleners.

De palliatieve zorg heeft de volgende kenmerken: 

• De zorg kan gelijktijdig met ziektegerichte behandeling verleend worden. 
• Zorgverleners en waar nodig in palliatieve zorg gespecialiseerde zorgverleners en vrijwilligers werken samen als een interdisciplinair team in nauwe samenwerking met de patiënt en diens naasten en stemmen de behandeling af op door de patiënt gestelde waarden, wensen en behoeften.
• De centrale zorgverlener coördineert de zorg ten behoeve van de continuïteit.
• De wensen van de patiënt en diens naasten omtrent waardigheid worden gedurende het beloop van de ziekte of kwetsbaarheid, tijdens het stervensproces en na de dood erkend en gesteund. 

Voor wie is palliatieve zorg?

Jaarlijks sterven in Nederland ongeveer 150.000 mensen. Zo’n 70% van die overlijdens komt voor de arts niet onverwachts. Deze 105.000 patiënten van wie de levensverwachting - om wat voor reden dan ook - begrensd is, zullen in hun laatste levensfase naar verwachting enige vorm van palliatieve zorg nodig hebben. Naar meer kerncijfers over palliatieve zorg.

Het verloop van de palliatieve fase 

De palliatieve fase begint als genezing niet (meer) mogelijk is of als het levenseinde door kwetsbaarheid in zicht komt. Dat kan een eerste moment zijn om met de patiënt in gesprek te gaan over zijn doelen, vooruitzichten en wensen voor (verdere) behandeling, begeleiding en zorg. Tevens kunnen afspraken worden gemaakt over wat (niet meer) moet worden gedaan als de ziekte verergert, er complicaties optreden, of de stervensfase aanbreekt. Dit wordt proactieve zorgplanning (ook wel: advance care planning) genoemd.   

Uit studies blijkt dat het vroegtijdig signaleren van de laatste levensfase en de inzet van palliatieve zorg een positief effect heeft op de kwaliteit van leven van patiënten (Kavalieratos, 2016). Het leidt tot minder ziekenhuisopnames, minder overbehandeling en patiënten sterven vaker op de plek van hun voorkeur (Maetens, 2019, Quinn, 2020; Boddaert, 2020). Uit recent onderzoek in de Nederlandse ziekenhuizen blijkt echter dat palliatieve zorg vaak nog beperkt en laat wordt ingezet (Boddaert, 2020; Brinkman, 2016). Meer informatie en hulpmiddelen om patiënten te markeren zijn te vinden op de themapagina markering. 

Plaats binnen de reguliere zorg 

Uitgangspunt voor het beleid in Nederland is dat palliatieve zorg tot de reguliere zorg behoort. Het is onderdeel van netwerkzorg, multidisciplinair, multidimensioneel en 24 uur per dag inzetbaar. Iedere zorgverlener wordt verondersteld palliatieve zorg te kunnen geven. Het komt echter in de initiële opleidingen nog vrij beperkt aan bod (Bruin, 2018). De laatste jaren is daarom een breed nascholingsprogramma ontwikkeld. Voor zorgvragen in de praktijk is een landelijk dekkend netwerk van consultatieteams palliatieve zorg 24 uur per dag beschikbaar.

Meer informatie

• Richtlijnen palliatieve zorg op Pallialine.
• Informatie voor patienten en naasten op Overpalliatievezorg.
• Landschap van palliatieve zorg (infographic)
• Onderwijspagina palliatieve zorg

Informatie vanuit de overheid

• Informatie over palliatieve zorg op de website van de Rijksoverheid