Jeuk in de palliatieve fase
Jeuk kan zeer belastend zijn en wordt soms als erger ervaren dan pijn. Jeuk komt voor bij 10% van de patiënten met kanker in de palliatieve fase, met name bij patiënten met hematologische aandoeningen (vooral maligne lymfomen en polycythaemia vera). Jeuk wordt gezien bij 50% van de patiënten met polycythaemia vera en bij 30% van de patiënten met de ziekte van Hodgkin. Hierbij kunnen de jeukklachten vele maanden of zelfs jaren voor de diagnose van de ziekte beginnen.
Verder wordt jeuk vooral gezien bij patiënten met cholestase (bijv. bij levercirrose) en patiënten met een chronische nierinsufficiëntie. Jeuk als gevolg van niet-dermatologische oorzaken wordt vaker gezien op hogere leeftijd.
Wat is jeuk?
Onder jeuk wordt een onplezierig gevoel verstaan, dat aanzet tot krabben. Bij primaire of idiopathische jeuk is er sprake van jeuk zonder aanwijsbare oorzaak. Bij secundaire jeuk treedt jeuk op als gevolg van een dermatologische of niet-dermatologische aandoening. Er is sprake van chronische jeuk als de jeuk langer dan zes weken aanhoudt.
Net als pijn is jeuk een subjectief gegeven. De gewaarwording van jeuk en de reactie erop is sterk afhankelijk van emotionele factoren. Jeuk kan zeer belastend zijn en wordt soms als erger ervaren dan pijn.
Krabben is de meest voorkomende reactie op jeuk. Huidafwijkingen kunnen samenhangen met de oorzaak van de jeuk, maar kunnen ook het gevolg zijn van krabben.Jeuk kan een enorme impact hebben op een patiënt en zijn naasten. Jeuk kan ook leiden tot slaapproblemen.
De oorzaken van jeuk
- algemene factoren:
- droge huid (ouderdom)
- beschadiging/irritatie van de huid (bijv. wrijven of wollen kleding)
- gebruik van ontvettende middelen (zeep, desinfectans, parfums)
- overmatig transpireren, veelvuldig contact met water, incontinentie, overmatig wondvocht
- aandoeningen van huid en slijmvliezen:
- eczeem, contactdermatitis (allergie voor latex, zeep, nikkel enz.), urticaria
- zonnebrand of lichtovergevoeligheid
- infecties (bacterieel, schimmels, parasitair, viraal)
- mastocytose, psoriasis, pityriasis rosacea, lichen planus
- medicamenten, o.a. antibiotica, lamotrigine, cytostatica, tolbutamide, ketocanozol, opioïden (vooral bij spinale toediening)
- oncologische aandoeningen:
- cutane metastasen, cutaan T-cel lymfoom
- als begeleidend verschijnsel bij kanker (paraneoplastisch, met name bij hematologische maligniteiten (maligne lymfomen, polycythemia vera, ziekte van Kahler, ziekte van Waldenström), maar ook bij solide tumoren)
- cholestase
- huidtoxiteit bij radiotherapie of chemotherapie
- niet-oncologische aandoeningen, o.a. HIV/AIDS, cholestase bij niet maligne aandoeningen, chronische nierinsufficiëntie
- aandoeningen van het perifere of centrale zenuwstelsel:
- primaire en metastatische hersentumoren
- postherpetische jeuk
- neuropathie
- MS, CVA, neurolues
- psychische factoren:
- nervositeit, spanning, angst
- depressie, psychose, wanen
In de palliatieve fase komen jeuk veroorzaakt door droge huid, medicamenten, cholestase en paraneoplastische jeuk het meeste voor.
Diagnostiek
Jeuk is vast te stellen door middel van:
- anamnese en lichamelijk onderzoek
- aanvullend onderzoek (laboratoriumonderzoek, beeldvormend onderzoek, kweken, consult dermatoloog)
- stoppen en herstarten van verdachte medicamenten (in stappen)
Richtlijn Jeuk in de palliatieve fase
De richtlijn Jeuk in de palliatieve fase (februari 2022) ondersteunt zorgverleners die betrokken zijn bij de zorg van mensen met jeuk in de palliatieve fase door aanbevelingen te geven over diagnostiek en behandeling van jeuk en beoogt hiermee de kwaliteit van de zorgverlening te verbeteren. Het is een aanbeveling, ter ondersteuning van de belangrijkste knelpunten uit de dagelijkse praktijk en is zoveel mogelijk gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en consensus. De richtlijn is te vinden op Pallialine, waar ook alle andere richtlijnen palliatieve zorg te vinden zijn. De patiëntenversie van de richtlijn Jeuk in de palliatieve fase is te lezen op Overpalliatievezorg.nl.
Samenvattingskaart
De samenvattingskaart is een verkorte, praktijkgerichte weergave van de richtlijn en biedt inzicht in diagnostiek, ondersteuning en behandeling van hik in de palliatieve fase. Deze is als PDF te downloaden.
PalliArts
PalliArts is een app voor mobiele telefoon of tablet die zorgverleners op een gebruiksvriendelijke manier praktische (landelijke en regionale) informatie geeft over en voor palliatieve zorgverlening. Ook de samenvatting van de richtlijn Jeuk in de palliatieve fase is in deze app te vinden.
PalliArts is gratis te downloaden voor zowel iOS (App Store) als Android (Play Store). Voor downloaden op de iPad selecteer 'alleen iPhone' in de zoekfunctie.
Download de app voor iOS
Download de app voor Android
Meer informatie over PalliArts vind je bij op de themapagina PalliArts.