Verkiezingsprogramma's over palliatieve zorg

Informatie volgt

Levenseinde 

Senioren krijgen te maken met belangrijke vragen over de oude dag en het levenseinde. 

Het is noodzakelijk dat we hierover als samenleving het gesprek voeren. We zetten ons in voor een beweging van ‘wilsverklaring’ naar ‘wensverklaring’, waarbij ouderen hun zorgen, wensen en behoeften voor de laatste levensfase vanuit zingevingsperspectief  vastleggen. 

We zijn geen voorstander van de Wet Voltooid Leven. De problematiek rondom euthanasie van jongeren onder de 30 volgen we nauw. We willen meer onderzoek naar de oorzaken van de stijging van het aantal gevallen. 

Mantelzorg 

We willen mantelzorgverlof versterken om noodzakelijke zorg voor onze naasten te bolwerken. We regelen wettelijk dat gemeenten actief meer passende respijtzorg aanbieden aan mantelzorgers, zoals logeeropvang of inzet van vrijwilligers. Voor jonge mantelzorgers zetten we in op maatwerk en flexibiliteit in het onderwijs en respijtzorg zodat deze kinderen weer normaal kind kunnen zijn. 

Palliatieve zorg en de laatste levensfase 

We zijn dankbaar dat Nederlanders gemiddeld steeds ouder worden. Tegelijkertijd kennen wij de moeilijkheden die ouderen, familie en naasten ook kunnen ondervinden in de laatste levensfase. Als straks meer mensen liefdevolle zorg nodig hebben, willen wij dat die beschikbaar is. De pijlers onder ons denken zijn de zorg voor elkaar en de bescherming van het kwetsbare leven vanaf het prilste begin tot aan het laatste moment. Want ieder leven is vol waarde en betekenis. 

Palliatieve zorg wordt breder beschikbaar, op de plek waar iemand wil sterven - dus ook thuis. Voor iedereen moet zorg in hospices toegankelijk zijn. Een tijdig gesprek over zorg en welzijn rond het levenseinde (Advance Care Planning) wordt standaard onderdeel van goede (eerstelijns) zorg voor kwetsbare ouderen. 

Ook rond het levenseinde heeft de overheid de taak om kwetsbaar leven te beschermen. Elk mensenleven is intrinsiek waardevol, ongeacht gezondheid, beperkingen, leeftijd of bijdrage aan de samenleving. We willen dat ouderen zorg en waardering ontvangen en hun betekenis erkend wordt, en dat er geen glibberig pad naar normalisering van euthanasie bij lichamelijke achteruitgang of levensmoeheid ontstaat. 

Euthanasie 

Het absolute en relatieve aantal euthanasiegevallen stijgt elk jaar. Dat is meer dan de demografische ontwikkelingen kunnen verklaren. Euthanasie lijkt een steeds meer gangbare manier van sterven te worden. We zetten in op trendbreuk: een daling van het aantal euthanasiegevallen via verbeterde voorlichting over natuurlijk sterven, goede en voldoende beschikbare hospice- en palliatieve zorg. 

Ook de stijging van het aantal jongeren onder de dertig dat een euthanasieverzoek doet, baart ons grote zorgen. Dit vereist nader onderzoek. Tegelijk moet worden ingezet op het ontwikkelen van nieuwe manieren om jongeren nabij te zijn en te ondersteunen, bijvoorbeeld door verbreding en verbetering van het palliatieve zorgaanbod voor ernstig psychiatrische patiënten. En er wordt gekeken hoe de GGZ aan de vaak ernstige zorgvraag van deze jongeren recht kan doen. Totdat hier samen met de sector goed naar is gekeken, wordt euthanasie voor jongeren met ernstig psychisch lijden onder de dertig gestopt. Euthanasiezaken waarover in de toetsingscommissies discussie bestaat, dienen altijd aan het Openbaar Ministerie (OM) te worden voorgelegd. 

Steeds meer jongeren onder de dertig vragen om euthanasie, en dat baart ons grote zorgen. Zij verdienen betere zorg en begeleiding. Daarom breiden we het palliatieve zorgaanbod voor psychiatrische patiënten uit en zorgen we dat de GGZ recht doet aan hun vaak ernstige zorgvraag. Totdat dit goed geregeld is, wordt euthanasie bij ernstig psychisch lijden voor jongeren onder de dertig stopgezet. 

De ChristenUnie is tegen een wettelijke regeling voor euthanasie bij mensen met een ‘voltooid leven’. ‘Middel X’, zelfdodingscapsules of nog te ontwikkelen zelfdodingsmiddelen blijven verboden. Organisaties die dergelijke middelen ontwikkelen en/of beschikbaar stellen, worden strafrechtelijk aangepakt. 

Mantelzorg 

We zorgen allemaal voor elkaar, voor kinderen, voor ouders of de buren. Dit moet passen binnen het dagelijks leven, naast andere taken zoals opvoeding van kinderen, studie, werk en het sociale leven. We voeren één regeling in voor maatschappelijk verlof, voor zorg voor kinderen, naasten en jezelf. Dat scheelt regels en schept duidelijkheid. Tot die tijd zetten we in op verruiming en verhoging van het gebruik van bestaande verlofregelingen. Er komt een langduriger betaald mantelzorgverlof. Mantelzorgers kunnen twee maanden mantelzorgverlof (verspreid) opnemen. De maximale uitkering is 70% van het loon. Werkgevers worden gestimuleerd om werknemers ruimte te geven voor mantelzorg. Bij de verdrietige omstandigheid van het verlies van een dierbare, krijgt iedere werknemer tijd en ruimte om te rouwen en te zorgen met de introductie van rouwverlof. Ouderschapsverlof mag opgenomen worden voor kinderen tot en met 12 jaar. 

Inzet van familie en naasten bij de zorg is vaak onmisbaar. Mantelzorgers krijgen meer mogelijkheden om toegerust te worden op hun verantwoordelijkheden. Mantelzorgondersteuning wordt in elke gemeente flexibeler. Respijtzorg wordt beter aangesloten op de behoeften van hulpvragers en hun mantelzorgers. Mantelzorgers krijgen meer vertrouwen en minder controle, door de bureaucratie van een mantelzorgverklaring te schrappen. 

Passende zorg 

Volgens schattingen van het Zorginstituut is maar liefst 30% tot 40% van de zorg in Nederland niet bewezen effectief. Het gaat bijvoorbeeld om overbodige scans en röntgenfoto’s, of medicijnen die niet goed werken, zoals onnodige antibiotica. Ook bepaalde ingrepen hebben weinig bewezen nut, zoals buisjes plaatsen bij kinderen, amandelen knippen, onnodige knieoperaties of astmabehandelingen die niet werken. 

Om iedereen de juiste en passende zorg te kunnen bieden, vergoeden we geen zorg meer die onnodig is of waarvan niet bewezen is dat het effectief werkt. 

Moet alles wat medisch mogelijk is, ook altijd worden gedaan? Niet elke behandeling draagt bij aan een beter of waardevoller leven. Daarom is het belangrijk om stil te staan bij iemands wensen en behoeften. Soms weegt de minimale gezondheidswinst niet op tegen het leed van een operatie, pijn, revalidatie en herstel. We moeten met een open blik blijven kijken naar zorgkeuzes, waarbij de kwaliteit van leven centraal staat. Mensen moeten goed kunnen zien wat een behandeling betekent voor hun dagelijks leven. Dat helpt hen om een keuze te maken die bij hun leven past. 

D66 vindt het belangrijk dat zorgverlener en patiënt altijd een gesprek voeren over welke waarde een behandeling toevoegt aan het leven. 

Zelfbeschikking 

Technologie en medische wetenschap ontwikkelen zich razendsnel en brengen steeds nieuwe ethische vragen met zich mee. Wat vandaag ondenkbaar lijkt, kan morgen de norm zijn. Ook op medisch-ethische thema’s laat D66 haar diepste waarden spreken: vrijheid van het individu en het recht op zelfbeschikking. De overheid is er om mensen te ondersteunen bij het maken van hun eigen keuzes over hun lichaam, leven en gezondheid. 

D66 staat voor een samenleving waarin ieder mens het recht heeft om zelf te beslissen over het begin en het einde van het leven, over vruchtbaarheidsbehandelingen en ouderschap, over identiteit en medische behandelingen. Dat vraagt om politiek die niet wegkijkt van lastige vragen, maar die morele moed toont en menselijk maatwerk biedt. Geen regels gebaseerd op angst of dogma’s, maar op mededogen, redelijkheid en vertrouwen in autonomie. We kiezen ervoor om de mogelijkheden van technologie en biomedische wetenschap te omarmen, met ruimte voor verschil én bescherming van kwetsbare mensen. Want echte vrijheid betekent ook dat je – zelf of samen met je naasten – mag beslissen op het moeilijkste moment in het leven. Daarom pleit D66 voor: 

• Een wettelijke regeling voor hulp bij een voltooid leven.
• Verruiming van de euthanasiewet, ook bij psychisch lijden en dementie. 
• Snellere toegang tot stervenshulp via expertisecentra.
• Het volledig uit het strafrecht halen van euthanasie. 
• Het volledig uit het strafrecht halen van abortus. 
• Ruimte voor verantwoord embryo-onderzoek. 

Ouderenzorg en mantelzorg 

Onze ouderenzorg staat onder druk en daarmee ook het waardig ouder worden. Ouderen moeten hun weg zoeken in een web van regelingen. Vervolgens is de kans op een wachtlijst groot. We pakken de doorgeslagen marktwerking in de ouderenzorg aan. Publieke en non-profitinstellingen krijgen voorrang bij nieuwe zorgaanvragen. Financiering gaat op basis van de zorgvraag die wordt vastgesteld door zorginstellingen en zorgkantoren. Ook schaffen we de omzetplafonds in de palliatieve zorg af. 

Steeds meer mensen geven mantelzorg. Of het nu is voor een kind, ouder, partner of bekende. Mantelzorgers doen onmisbaar werk. Werknemers krijgen recht op mantelzorg met een vergoeding, en het kortdurende mantelzorgverlof wordt uitgebreid. 

De meeste ouderen willen het liefst zo lang mogelijk thuis blijven wonen. We gaan meer woningen bouwen waar je kan blijven wonen als je ouder wordt (levensloopbestendig) en waar we wonen en zorg goed kunnen combineren. We willen de verschillende regels en bekostiging van zorg voor ouderen simpeler maken waardoor het makkelijker wordt voor ouderen om thuis te blijven wonen. De wijkverpleegkundige krijgt een centrale rol. Bij complexe zorg kunnen ook specialisten bijspringen en de huisarts ontlasten. Ook vergroten we de kennis over dementie en zetten in op een dementievriendelijke omgeving. 

Als je niet meer thuis kunt blijven wonen, wil je dat er een plek is waar je fijn verzorgd wordt. De groeiende tweedeling tussen welgestelde ouderen en ouderen met een kleine portemonnee is onacceptabel. De uitbreiding van verpleeghuisplekken zetten we door en we houden de kwaliteit scherp in de gaten. 

Zelfbeschikking 

Wie ondraaglijk en uitzichtloos lijdt, ongeacht of dat lichamelijk of geestelijk is, kan een beroep doen op het recht op zelfbeschikking. Daarom halen we euthanasie uit het Wetboek van Strafrecht. 

Ouderenzorg 

Doorstroming faciliteren wanneer ouderen grotere woningen willen verlaten en deze geschikt maken voor meer één – en tweepersoonshuishoudens. Dit bijvoorbeeld door weer bejaardenhuizen te bouwen en moderne vormen van ouderenhuisvesting te stimuleren, zoals woonconcepten waarbij senioren samenwonen rondom een gemeenschappelijk hofje gericht op onderlinge hulp, zelfstandigheid en sociale cohesie. 

JA21 is voor de terugkeer van de bejaardentehuizen waarin meerdere ouderen wonen en waar zij van gemeenschappelijke faciliteiten gebruik kunnen maken. Daardoor kunnen zij sociale contacten onderhouden. In deze woonomgeving moet de zorg schaalbaar zijn om te voorkomen dat de ouderen door ziekte naar een andere leefomgeving worden verplaatst. Moderne technologie kan dit proces faciliteren. 

JA21 pleit ervoor de burger en diens wensen en behoeften centraal te stellen in de zorgverlening. Burgers moeten meer mogelijkheden krijgen om de regie te voeren over hun eigen gezondheid en zorg. Zinnige zorg moet immers aangepast worden aan de individuele situatie van de patiënt. 

Passende zorg 

Het huidige bekostigingssysteem beloont volume en complexiteit: meer of duurdere behandelingen leveren meer op voor de zorgaanbieder. Daardoor verschuift de aandacht  van passende zorg naar productie, wat de zorg duurder maakt en leidt tot bezuinigingen.  En deze bezuinigingen raken vooral mensen met een laag inkomen of zorgen voor een  langere wachttijd. Essentiële zorg – zoals ouderenzorg of huisartsenzorg – hoort niet  afhankelijk te zijn van marktprikkels. We organiseren deze zorg daarom als publieke basisvoorziening, lokaal en toegankelijk voor iedereen. 

Zorg die kwetsbare ouderen thuis nodig hebben wordt voortaan niet vanuit drie wetten en financieringsstromen georganiseerd, maar alleen nog vanuit de Zorgverzekeringswet en de Wmo. 

Mantelzorg 

De standaard werkweek wordt 32 uur. Zo ontstaat ruimte voor mantelzorg, vrijwilligerswerk en een betere balans tussen betaald werk en andere bezigheden. 

We voeren betaald mantelzorgverlof en rouwverlof in. Zo maken we het mogelijk om goed te zorgen voor een ander – én voor jezelf. 

Mantelzorgers worden (financieel) ondersteund en er komt extra aandacht voor het tegengaan van overbelasting van mantelzorgers. We breiden het (kortdurend) zorgverlof uit. 

Stervenswens 

De Partij voor de Dieren onderschrijft het principe dat mensen beschikken over hun eigen leven, zeker als het gaat om een stervenswens. De samenleving heeft echter ook de verantwoordelijkheid om te voorkomen dat mensen zichzelf als last voor anderen gaan beschouwen of zich niet meer welkom voelen in de samenleving. Het vastleggen van een wettelijke leeftijdsgrens voor stervenshulp is arbitrair en zou grote maatschappelijke gevolgen hebben. We gaan meer aandacht geven aan herwaardering van ouderdom en het voorkomen van eenzaamheid onder ouderen. 

We verstevigen het recht op zeggenschap binnen medische behandelingen. Mensen worden altijd volledig geïnformeerd, hebben recht op een second opinion en maken in overleg met hun behandelaar eigen keuzes. We zorgen dat abortuszorg, hulp bij levenseinde en informatie over donorconceptie goed beschikbaar zijn.  

We waarborgen dat ook mensen met een verstandelijke beperking of psychische kwetsbaarheid inspraak houden over beslissingen rond hun lichaam en zorg, ondersteund indien nodig.  

De Partij voor de Dieren hecht aan zelfbeschikking en vindt dat mensen zelf mogen bepalen wanneer ze sterven, op een waardige manier. Hier moet een zorgvuldig traject aan voorafgaan. 

Ouderenzorg en mantelzorg 

Onze ouderenzorg staat onder druk en daarmee ook het waardig ouder worden. Ouderen moeten hun weg zoeken in een web van regelingen. Vervolgens is de kans op een wachtlijst groot. We pakken de doorgeslagen marktwerking in de ouderenzorg aan. Publieke en non-profitinstellingen krijgen voorrang bij nieuwe zorgaanvragen. Financiering gaat op basis van de zorgvraag die wordt vastgesteld door zorginstellingen en zorgkantoren. Ook schaffen we de omzetplafonds in de palliatieve zorg af. 

Steeds meer mensen geven mantelzorg. Of het nu is voor een kind, ouder, partner of bekende. Mantelzorgers doen onmisbaar werk. Werknemers krijgen recht op mantelzorg met een vergoeding, en het kortdurende mantelzorgverlof wordt uitgebreid. 

De meeste ouderen willen het liefst zo lang mogelijk thuis blijven wonen. We gaan meer woningen bouwen waar je kan blijven wonen als je ouder wordt (levensloopbestendig) en waar we wonen en zorg goed kunnen combineren. We willen de verschillende regels en bekostiging van zorg voor ouderen simpeler maken waardoor het makkelijker wordt voor ouderen om thuis te blijven wonen. De wijkverpleegkundige krijgt een centrale rol. Bij complexe zorg kunnen ook specialisten bijspringen en de huisarts ontlasten. Ook vergroten we de kennis over dementie en zetten in op een dementievriendelijke omgeving. 

Als je niet meer thuis kunt blijven wonen, wil je dat er een plek is waar je fijn verzorgd wordt. De groeiende tweedeling tussen welgestelde ouderen en ouderen met een kleine portemonnee is onacceptabel. De uitbreiding van verpleeghuisplekken zetten we door en we houden de kwaliteit scherp in de gaten. 

Zelfbeschikking 

Wie ondraaglijk en uitzichtloos lijdt, ongeacht of dat lichamelijk of geestelijk is, kan een beroep doen op het recht op zelfbeschikking. Daarom halen we euthanasie uit het Wetboek van Strafrecht. 

Mantelzorg 

Mensen zijn geschapen om samen te zijn en voor elkaar te zorgen. Wij vinden dat families, kerken en maatschappelijke organisaties de primaire verantwoordelijkheid dragen voor wie eenzaam, kwetsbaar of ziek is. De SGP wil daarom drempels wegnemen om dit daadwerkelijk en goed te kunnen doen. Mantelzorgers en vrijwilligers verdienen méér erkenning, waardering en ondersteuning. Zeker nu er een steeds groter beroep op informele zorg wordt gedaan. 

Concreet: 

Informele zorg krijgt een gelijkwaardige en volwaardige plek naast professionele zorg. Mantelzorg is vaak geen vrije keuze. Er komt een structurele mantelzorgvergoeding voor wie noodgedwongen zorgtaken op zich neemt. Conform het advies van de Sociaal-Economische Raad (SER) hierover wordt het verlofstelsel volledig herzien. De SGP wil dat een ruimer mantelzorgverlof hier onderdeel van wordt. 

De SGP vereenvoudigt de toegankelijkheid en financiering van respijtzorg. In alle zorgwetten wordt de plicht opgenomen om de draagkracht van mantelzorgers te monitoren. Langdurige mantelzorgers moeten pensioen kunnen opbouwen en worden beschermd tegen financiële achterstand op lange termijn. 

De SGP wil een landelijk programma om vrijwilligerswerk te stimuleren. De regeldruk wordt verminderd en het uitkeren van een hogere vergoeding wordt fiscaal aantrekkelijker. De SGP zet in op structurele financiering van de sociale basis. Netwerkstructuren rondom mantelzorgers en kwetsbare gezinnen worden versterkt. 

Ouderenzorg 

Nederland vergrijst. Ouderen blijven langer vitaal en actief. Zij kunnen tot op hoge leeftijd een bijdrage leveren aan de samenleving. De wijsheid van de grijsheid koesteren we! En als mensen menen weinig meer toe te voegen aan de samenleving, juist dán zijn we er ook voor hen. We zien dat steeds meer ouderen zorg en ondersteuning nodig hebben. De ouderenzorg staat onder grote druk. De SGP zet in op passende zorg, verminderen van regels en ruimte bieden aan wie zorg verleent. Zorg en ondersteuning van ouderen vraagt primair iets van iemands directe omgeving: familie, de kerk, vrienden en buren. Maar wie professionele zorg nodig heeft, moet dat uiteraard gewoon kunnen krijgen. 

Concreet: 

Zorg voor ouderen wordt vanuit verschillende wetten georganiseerd en gefinancierd. De SGP wil scenario’s laten ontwikkelen hoe dit anders kan. Het toekomstige advies van de Staatscommissie voor een toekomstbestendige en weerbare inrichting van het Nederlandse zorgstelsel is hiervoor een belangrijk bouwsteen. In ieder geval moet overwogen worden om ouderenzorg en gehandicaptenzorg niet langer vanuit één wet (Wet langdurige zorg, Wlz) te financieren. 

De SGP maximeert de eigen bijdrage voor mensen met een ‘volledig pakket thuis’ in woon-zorg initiatieven in de Wlz. De SGP streeft naar dementievriendelijke buurten. Er komt structurele financiering voor laagdrempelige ontmoetingsplekken voor mensen met dementie en hun naasten. De bekendheid en de kwaliteit van persoonlijke begeleiding van mensen met dementie en hun naasten wordt verbeterd. 

Palliatieve zorg, levenseinde en euthanasie 

Een zelfgekozen levenseinde wordt steeds meer een normale manier om te sterven. We maken ons hierover grote zorgen. Euthanasie is geen normaal medisch handelen. Wij vinden dat er geen maatschappelijk klimaat mag ontstaan waarin ouderen of mensen met een beperking zich tot last gaan voelen van hun naasten. Het is belangrijk om hen een waardevolle plek in de samenleving toe te kennen. Tegelijkertijd weten we dat ons leven op aarde beperkt en eindig is. Het is belangrijk daarover tijdig na te denken en te spreken. De SGP wil dat wie nabij het einde is, de meest liefdevolle en passende zorg en  ondersteuning krijgt. 

Concreet: 

De SGP wil één wet die persoonsvolgende financiering van palliatieve zorg regelt. 

De SGP trekt meer geld uit voor (kinder)palliatieve zorg in hospices en verpleeghuizen, 

voor vrijwillige palliatieve zorg en voor huisartsen om gesprekken te voeren over het levenseinde. De regeling voor levensbeëindiging van jonge kinderen wordt ingetrokken. 

De helft van alle ouderen voelt zich eenzaam. Om deze aangrijpende werkelijkheid tegen te gaan, is een structurele langetermijnaanpak tegen eenzaamheid nodig. 

De SGP stimuleert proactieve zorgplanning. Overbehandelen is niet goed. Er moet ruimte zijn om afscheid te nemen en voorbereid te zijn op het sterven. Palliatieve sedatie mag niet gebruikt worden om de euthanasie-eisen te kunnen ontlopen. De SGP wil de euthanasiewet intrekken. De SGP is daarom tegen verruiming van hulp bij zelfdoding, zowel wat betreft euthanasie als een doodswens bij ‘voltooid leven wet’. Achter zo’n doodswens gaat een weerbarstige werkelijkheid schuil, zoals eenzaamheid of fysiek lijden. Meer aandacht hiervoor is nodig. 

Om verdere uitholling van de euthanasiewet tegen te gaan, wordt het criterium ‘uitzichtloos en ondraaglijk lijden’ duidelijker begrensd. De SGP wil dat euthanasie bij psychisch lijden niet langer mogelijk is. Zéker bij jonge mensen. Er is geen ‘recht op euthanasie’. Artsen moeten worden beschermd tegen druk van familie. 

Ouderenzorg en mantelzorg 

Gemeenten krijgen voldoende geld om zorg te bieden aan ouderen, mensen met een beperking en mantelzorgers. De eigen bijdrage schaffen we af. Er komt een gemeentelijk basispakket voor huishoudelijke hulp, begeleiding, dagbesteding en respijtzorg. 

De ouderenzorg organiseren we dichtbij huis. Niet ouderwets groot en massaal maar lokaal en kleinschalig. Met het SP-initiatief voor zorgbuurthuizen hebben we laten zien dat dit kan en goed werkt voor personeel en ouderen. 
We zorgen ervoor dat mensen die ouderenzorg nodig hebben eerder terecht kunnen in een verpleeghuis of zorgbuurthuis. De sluiting van verzorgingshuizen in een tijd dat ze juist nodig zijn is schandalig en draaien we daarom weer terug. 

We investeren in goede zorg dicht in de buurt en zonder lange wachttijden. We schaffen het eigen risico af en maken de zorgpremie inkomensafhankelijk, zodat je gezondheid niet langer afhangt van de dikte van je portemonnee. Door inzet op preventie voorkomen we leed voor mensen en kosten voor de samenleving. 

We ondersteunen mantelzorgers. In elke gemeente komt een mantelzorgpunt waar mantelzorgers terecht kunnen met vragen en hulp. Werkende mantelzorgers krijgen de mogelijkheid om betaald zorgverlof op te nemen. 

Mantelzorg 

Volt pleit voor goede ondersteuning voor mantelzorgers. Zij moeten genoeg hulp krijgen, zoals respijtzorg (tijdelijke vervanging) om overbelasting te voorkomen. Ook moet er voldoende financiële steun zijn. In onze plannen voor het basisinkomen is er extra aandacht voor mantelzorg. 

We stimuleren de ontwikkeling en toepassing van nieuwe technologieën in de ouderenzorg, zoals robots en AI. Zo ontlasten we de ouderen zelf, de professionele zorgverleners en de mantelzorgers. 

Stervenswens 

Mensen met een vrijwillige en weloverwogen, blijvende stervenswens kunnen legaal en onder begeleiding toegang krijgen tot euthanasie. Hulp bij vrijwillige en weloverwogen euthanasie hoort niet thuis in ons Wetboek van Strafrecht. 

Met preventieve maatregelen proberen we de zware zorg voor ouderen zo lang mogelijk uit te stellen. Dit betekent onder andere: aandacht voor valpreventie, stimuleren van bewegen, stimuleren van sociaal contact en meer aandacht voor levensvragen. 

Zelfbeschikking 

We staan pal voor bescherming van onze verworvenheden van de afgelopen decennia. Het zelfbeschikkingsrecht van ieder individu om zelf te bepalen wat hij met z’n leven en lichaam doet is één van onze ankerpunten. 

We willen een waardig levenseinde: Zelfbeschikking voor een waardig en barmhartig levenseinde zijn onlosmakelijk verbonden met liberale zorg, ook voor mensen met dementie en psychiatrische patiënten. We zorgen ervoor dat op het vlak van euthanasie geen stap terug in de tijd wordt gezet. We maken duidelijker wanneer iemand op basis van een schriftelijke wilsverklaring euthanasie verleend kan krijgen. We zorgen voor goede voorlichting. 

Toekomstbestendige zorg 

De Nederlandse zorg wordt wereldwijd als een van de allerbeste gezien. Om toekomstbestendig te blijven is er werk aan de winkel. De Nederlandse bevolking groeit én mensen leven langer en hebben daardoor vaker en langer zorg nodig. Tegelijkertijd zijn er steeds minder zorgmedewerkers die de zorg kunnen verlenen omdat de beroepsbevolking krimpt en de druk op zorgmedewerkers toeneemt. Wanneer we niet oppassen moet straks één op de vier van de Nederlandse beroepsbevolking in de zorg werken en geven we 20% van ons inkomen uit aan zorg. Met alle eisen die we als samenleving aan de zorg stellen is dat niet houdbaar. 

We willen een gezondheidsstelsel waarin het stimuleren van een gezonde levensstijl – naast ziekte bestrijden – een belangrijke plaats inneemt. Door eigen regie en verantwoordelijkheid maken we de zorg toekomstbestendig. We leggen daarbij veel meer de focus op kwaliteit van leven, in plaats van enkel afwezigheid van ziekte en de lengte van het leven. Patiënten en zorgverleners beslissen samen over passende zorg en welzijn.