Verdrietig zijn mag

Lijden, wanhoop, pijn en verdriet zijn uitingen van het lichaam waar de(ze) arts werkzaam in de palliatieve zorg en oncologie, mee te maken krijgt. Deze gevoelens komen weliswaar van patiënten, maar artsen zijn ook mensen en niet immuun voor de eigen emotionele en psychologische reacties op hun werk. Dat realiseert de arts van het artikel zich. Terwijl ze ‘gewoon’ haar werk doet in een weekend waarin een paar patiënten van middelbare leeftijd overlijden, ervaart ze een hartenpijn, een verdriet dat zo diep van binnen zit dat ze eraan blijft denken. 

Als arts maakt ze deel uit van een team met verschillende disciplines waardoor er vele mogelijkheden worden geboden om te verwerken (zowel op spiritueel, psychosociaal als holistisch vlak) wat er meegemaakt wordt. Maar ook daar wordt het lijden van anderen vaak eerder herkend dan het eigen lijden. De vraag ‘waarom raakt mij dit’, prominent aanwezig binnen de geneeskunde, blijft knagen. ‘Hoe kun je een behandeling aanbieden als je de diagnose niet kent?’

Reflectie en emotioneel onderzoek brengen haar tot de conclusie dat lichamelijke reacties niet altijd benoemd kunnen worden. Er is soms gewoon geen oplossing voor, en dat is oké.

Niet alleen geven artsen hun patiënten met een ernstige ziekte het gevoel gehoord en gezien te zijn, ze hebben dit zelf ook nodig. Er dient ruimte te komen om de kwetsbaarheid in de artsen zelf te vinden, om de emoties die in het werk naar boven komen, te kunnen delen en te verwerken. Daar is behoefte aan.

Normalisatie en reflectie op de worstelingen van de arts aan het bed, maakt dat de arts zich gezien voelt. En die boodschap wil ze aan alle collega’s werkzaam in de palliatieve zorg meegeven: ‘Jullie worden gezien. Het werk dat we doen is zwaar en kan soms emotioneel ondraaglijk zijn. Jullie zijn niet alleen’.

Reflectie

Dit zeer persoonlijke verhaal van een arts werkzaam binnen de palliatieve zorg, maakt duidelijk dat het voor artsen, lees hier gerust ook alle zorgprofessionals, lastig blijft om hun emoties te tonen. Er wordt immers verwacht dat ze zich rationeel en objectief moeten opstellen. Maar er is behoefte om ruimte te krijgen voor het omgaan met verlieservaringen binnen het werk, wat toont dat ook de arts een kwetsbaar en afhankelijk mens is. De zorgethiek erkent deze kwetsbaarheid van zorgverleners: ‘Wie verantwoordelijkheid draagt blijft zelf ook een kwetsbaar wezen’ (Annelies van Heijst, 2005, p.304, Menslievende zorg: een ethische kijk op professionaliteit). 
Door het delen van haar verhaal draagt de arts niet meer de individuele verantwoordelijkheid voor haar verlieservaringen en wordt de menselijke conditie erkend. En daar werk ik graag aan mee.
Erika Dubbeldam – Zorgethica en (IC)verpleegkundige 

Meer over deze publicatie

Emily Olson, ‘It’s OK to be sad’. Journal of Pain and Symptom Management (2024 Jun 14): S0885-3924(24)00806 Doi: 10.1016/j.jpainsymman.2024.06.003

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie september 2024. Alle e-pal-artikelen staan hier.