Richtlijn vaststellen overlijden door verpleegkundige

Gedurende de nacht- en avonduren en/of in de weekenden is het vaak zo dat als er iemand overlijdt, het zeker in de thuissituatie of in een zelfstandig hospice vaak uren duurt voordat een arts komt schouwen en het stoffelijk overschot 'vrij' geeft.

Het komt regelmatig voor dat de regels van het schouwen, die in het Verenigd Koninkrijk (VK) inhouden dat er in het ziekenhuis binnen één uur en buitenshuis binnen vier uur wordt geschouwd, overschreden worden. Dit is zeker in een palliatieve setting onwenselijk, vooral voor de nabestaanden van de overledene. Bovendien kost het ook veel tijd van hulpverleners (proberen een arts te bereiken).Tijd die beter besteed kan worden. Daarom is in het VK een RNVoEAD (Registered Nurse Verification of Expected Adult Death) richtlijn gemaakt waarin beschreven staat hoe verpleegkundigen deze taak van een arts kunnen overnemen. Voor de verpleegkundigen is dit ook gewenst als een onderdeel van de integrale zorg voor een terminale patiënt.

In de richtlijn staan de verantwoordelijkheden en de procedures beschreven van het overleden verklaren van een patiënt. Deze richtlijn is alleen van toepassing als:

• het een verwacht overlijden is
• er een niet-reanimeren verklaring is
• er in de status duidelijk vermeld staat dat de verpleegkundige de dood mag vaststellen
• de dood is opgetreden thuis, in een hospice, een verpleeg- of verzorgingstehuis, gevangenis of ziekenhuis.

Na implementatie van de richtlijn kwam er voornamelijk positieve feedback omdat de tijd tussen overlijden en het vaststellen ervan aanmerkelijk was verkort en de steun aan de familie was verbeterd. Wel werd er vermeld dat dit geen excuus voor de arts moest zijn om alles aan de verpleegkundige over te laten.

Voor de toekomst stellen de auteurs dat het prettig zou zijn als de voorwaarde dat de overledene minstens twee weken tevoren door zijn behandelend arts moet zijn gezien komt te vervallen en dat misschien ook andere hulpverleners getraind zouden kunnen worden om het overlijden vast te stellen. Ondertussen, concluderen de auteurs, is dit al een bruikbare richtlijn die duidelijkheid schept over de verwachtingen met betrekking tot de verpleegkundige praktijk en competenties die vereist zijn om het overlijden te mogen en kunnen vaststellen.

Commentaar

Ik denk dat het een goed initiatief is om verpleegkundigen ook de dood te kunnen laten vaststellen. Dit scheelt buiten kantooruren, ook in Nederland, enorme wachttijden voordat de overledene de laatste zorg kan worden gegeven. Het zou mijns inziens dan ook zijn toe te juichen als wij dit ook in Nederland zouden kunnen opstarten

Reactie Peter Cijsouw 

Ik begrijp dat het uit praktische overwegingen voor de arts, gewenst kan zijn om de dood door een verpleegkundige te laten vaststellen, maar volgens de wet mag dat niet. Volgens de wet moet elke overledene zo spoedig mogelijk geschouwd worden door een arts en is dit een ondelegeerbare medische handeling. Ook omdat de lijkschouw gericht is op het beantwoorden van de vraag of er sprake is van een natuurlijke, dan wel een niet-natuurlijke dood (bron: NHG-richtlijn lijkschouw, 2016).

Over de publicatie

Laverty, D., Wilson, J., Cooper, M. (2018) Registered Nurse Verification of Expected Adult Death: new guidance provides direction. (niet openbaar) nt. J. Pall. Nurs. 24(4);178-182

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie november 2018. Alle e-pal-artikelen staan hier.