Stoppen met medicijnen aan het einde van het leven

Samenvatting

In deze beschouwing onderzoeken de Nederlandse auteurs hoe het medicijngebruik rondom het levenseinde geoptimaliseerd kan worden. Daar is nogal wat ruimte voor verbetering. Hoeveel medicatie gebruikte de laatste stervende patiënt die u begeleidde?

De auteurs starten hun beschouwing met een casus van een terminale patiënte, bij wie medicatie (tien pillen) onnodig werd voortgezet. Zo was niet duidelijk wie de eindverantwoordelijke was bij het voorschrijven. Daaruit blijkt eens te meer het belang van samenwerking tussen eerste en tweede lijn. Patiënten staan er over het algemeen voor open om medicatie te stoppen, zo blijkt uit verschillende onderzoeken. Daar ligt het dus niet aan.

Het gebruik van overbodige medicijnen kan nadelige gevolgen hebben, zoals een toename van de kans op bijwerkingen en problemen met inname. Zorgprofessionals zijn het er ook over eens dat patiënten in de laatste levensfase te veel medicijnen gebruiken. Daar ligt het dus ook niet aan.

Waarom worden die pillen dan gecontinueerd? De eerste reden is dat zorgprofessionals de mogelijkheid van aanpassen en stoppen niet tijdig overwegen. Daardoor krijgen patiënten met een beperkte levensverwachting vaak dezelfde medicatie als iedere andere patiënt. De tweede reden om door te gaan met pillen is dat het stoppen van medicijnen in de laatste fase vaak geen prioriteit heeft. Andere zaken zuigen de aandacht naar zich toe, zoals waar te sterven, wel of niet reanimeren, en ga zo maar door. Naar het idee van de auteurs hoort medicatie aanpassing daarom onderdeel van de Advanced Care Planning te zijn. Een derde reden om pillen te blijven voorschrijven is dat het inschatten van de levensverwachting moeilijk is. De auteurs noemen hierbij expliciet ziektebeelden als COPD, hartfalen en patiënten met multimorbiditeit.

Onzekerheid over stoppen met medicatie in de laatste levensfase betreft vooral medicijnen voor een chronische ziekte, zoals hartfalen en diabetes. Voor diabeteszorg aan het einde van het leven is een boek verschenen. De bottomline voor diabeteszorg in de laatste levensfase luidt: accepteer hogere suikerwaarden. Voor andere chronische ziekten zijn nog geen handvatten, zo melden de auteurs. Er is inmiddels wel een werkgroep bezig met een module die als Engelse naam “deprescribing” heeft meegekregen. In de tussentijd adviseren de auteurs medicatie aanpassingen regelmatig te bespreken, en op te nemen in Advanced Care Planning. Zij adviseren hierin te benoemen wat de voordelen zijn van het stoppen met de medicijnen.

Commentaar

Het stemt hoopvol dat een werkgroep van huisartsen, medisch specialisten en apothekers bezig is met de ontwikkeling van een module over medicatie stoppen. Al eerder refereerde ik voor e-pal over het belang van tijdig stoppen van medicatie, toen ging de studie alleen over statines. Kennelijk voelen we ons als dokters comfortabel bij het starten van medicatie maar onzeker over het stoppen. De vraag is wat de eerste stap is om medici hierin te ondersteunen. Mogelijk dat de te ontwerpen module over “desprescribing” hier ondersteuning kan bieden.

Naar de publicatie

Geijteman, E., et al (2019). Stoppen met medicijnen aan het einde van het leven (niet openbaar). Diagnostic Assessment & Prognosis 6(1) 143-151.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie december 2019. Alle e-pal-artikelen staan hier.