Sarah Dobbe (SP): 'Nog geen palliatieve zorg in de artsenopleidingen? Dat is politieke onwil'

'Het is nu ongeveer een jaar geleden dat mijn vader is overleden. Er was sprake van een lang ziekbed. Hij had kanker. Zijn vrouw heeft lange tijd voor hem gezorgd. Ook was er hulp van Buurtzorg. Een vast team van zorgprofessionals verzorgde hem. Dat was fijn; de verpleegkundigen die bij hem kwamen kenden hem echt, en ook omgekeerd. Dat zorgde voor rust en vertrouwen. Ik heb gezien hoe belangrijk en liefdevol goede palliatieve zorg kan zijn.' 

'In maatschappelijke discussies over de toekomst van de zorg hoor je vaak dat er sprake is van vergrijzing en personeelstekorten. Met andere woorden: er gaan méér mensen zorg nodig hebben, terwijl er te weinig mensen beschikbaar zijn om die zorg te kunnen verlenen. In één moeite door hoor je dan ook vaak zeggen dat naasten méér mantelzorg moeten verlenen. Maar als ik naar verhalen uit de samenleving luister, of als ik kijk naar de situatie rondom mijn vader, dan zitten mantelzorgers vaak al aan hun taks: ze zetten zich al volop in. Dus ik denk niet dat het realistisch is om méér van mantelzorgers te verwachten.' 

Hoe zie je de toekomst van de zorg? In het verkiezingsprogramma van SP las ik over jullie initiatief voor zorgbuurthuizen. 

'Dat klopt. Door het sluiten van de verzorgingshuizen is er een kloof ontstaan tussen 'thuis kunnen wonen' en 'in een verpleeghuis wonen'. Voor die kloof hebben we enkele jaren geleden, op initiatief van Lilian Marijnissen, het zorgbuurthuis bedacht. Samen met zorgverleners, ouderen, en directeuren van een woningcorporatie en zorginstelling zijn we gaan nadenken hoe dit eruit zou kunnen zien. Mijn vader was architect en heeft een groot deel van zijn leven ouderenzorginstellingen ontworpen. Hij heeft ook meegedacht, en dat vind ik heel bijzonder. Maar bijvoorbeeld ook Jos de Blok, de bekende initiatiefnemer van Buurtzorg, was betrokken. Het eerste zorgbuurthuis is inmiddels gebouwd, in Oss, en de tweede komt eraan, in Heerlen. Dankzij een aangenomen SP-motie in de Tweede Kamer zullen er de komende jaren nog vele bijkomen.' 

'Een zorgbuurthuis heeft iets weg van een kleinschalig verzorgingstehuis, maar dan wel één die veel meer in de buurt is ingebed, en de buurt ook echt betrokken is bij het Zorgbuurthuis. Buurtbewoners mantelzorgen, vrijwilligers koken en doen activiteiten. Het is echt hún zorgbuurthuis. Behalve zelfstandige appartementen heeft het Zorgbuurthuis ook een gemeenschappelijke ruimte. En mensen kunnen er met hun partner wonen, ook als die zelf geen zorg nodig heeft. Mensen worden dus niet gedwongen gescheiden, waarmee enorm verdriet van een gedwongen scheiding kan worden voorkomen. Het is bedoeld voor mensen die nog niet zoveel zorg​ nodig hebben dat ze voor een verpleegtehuis in aanmerking komen, maar toch niet meer alleen willen of kunnen wonen. In mijn ideaal kunnen ouderen hier tot hun einde blijven wonen, tenzij de medische situatie natuurlijk dusdanig is dat een verhuizing naar een verpleeghuis onvermijdelijk is.' 

Krijgt palliatieve zorg voldoende aandacht in de Tweede Kamer? 

'Nee. Daar mag zeker meer aandacht voor zijn. En er mag ook vooral meer daadkracht aan gekoppeld worden. Palliatieve zorg zou onderdeel moeten zijn van alle zorgopleidingen. De ministeries van Volksgezondheid of Onderwijs zouden niets te zeggen hebben over de curricula, dat zou een verantwoordelijkheid zijn van iedere opleiding, wordt er dan tegen de Kamer gezegd. Maar als je het echt belangrijk vindt, dan ga je als minister in gesprek met die opleidingen. Zeggen dat je er geen invloed op hebt vind ik iets te makkelijk gezegd. Er zijn altijd mogelijkheden om je invloed aan te wenden en te zorgen dat het gebeurt.' 

Zorgorganisaties zijn volop in de weer met het integreren van proactieve zorgplanning; het aangaan van tijdige gesprekken met patiënten over hun wensen en grenzen inzake zorg en behandeling. Is dat een goede zaak? 

'In zekere zin wel; het is altijd goed om je daar tijdig op te oriënteren en na te denken wat je wilt. Belangrijk vind ik wel dat mensen niet beperkt worden in hun keuzes omdat de politiek of een zorgverzekeraar niet bereid is daar geld voor uit te trekken, of die mogelijkheid niet willen bieden. Stel je bent ongeneeslijk ziek, en je wilt aan het eind van je leven naar een hospice verhuizen, dan moet een zorgverzekeraar niet in de weg gaan zitten omdat voor dat jaar bijvoorbeeld het zogenaamde budgetplafond is bereikt. Dat de verzekeraar vindt dat dat hospice voor dat jaar al teveel zorg heeft gegeven. Je gaat toch niet aan iemand aan het einde van zijn of haar leven zeggen dat ze in januari maar weer terug moeten komen? We hebben het hier misschien wel over de belangrijkste zorg van je leven, daar mogen we nooit lichtzinnig over doen. Hetzelfde geldt voor de budgetplafonds in de wijkverpleging. Het mag nooit zo zijn dat je géén thuiszorg kunt krijgen vanwege de contracten die zorgverzekeraars met zorgaanbieders hebben afgesloten. Als het aan de SP ligt worden dergelijke perverse prikkels, die het gevolg zijn van de introductie van marktwerking in de zorg, direct afgeschaft. Daardoor neemt ook de zin toe van die proactieve zorgplanning. Want wat heb je nu aan dergelijke gesprekken als je het risico loopt dat er niet te kiezen valt?' 

In het recent gepubliceerde AZWA-akkoord spreekt het ministerie met zorgpartijen af dat die omzetplafonds op korte termijn tot het verleden gaan behoren, zodat ze geen belemmering meer vormen voor de zorg voor terminale patiënten die thuis verblijven.  

'Ja, dat is inderdaad een mooi voornemen, overigens op basis van een voorstel van de SP dat we vele malen hebben moeten indienen in de Tweede Kamer. Maar ik zeg: 'Eerst zien, dan geloven'. Ik heb de voorbije jaren iets te vaak meegemaakt dat geldstromen belangrijker lijken te zijn dan individuele patiënten.' 

Dit interview is geschreven in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober 2025. Meer interviews en standpunten rond palliatieve zorg vind je op de pagina www.palliaweb.nl/verkiezingen-2025.