Persoonlijke voorkeuren van een arts en de invloed daarvan op patiënten bij levenseindebeslissingen

Samenvatting 

Inleiding

Het nemen van beslissingen over het levenseinde is een complex proces voor patiënten. Hierin wegen ze keuzes af rondom wel of niet ingrijpen in noodsituaties, over het inzetten, voortzetten of staken van levensverlengende behandelingen, over symptoommanagement en over hoe zij eventueel denken over palliatieve sedatie, euthanasie of hulp bij zelfdoding (waar het aan de orde en/of toegestaan is). 

Bij deze afwegingen leunen zij veelal sterk op de adviezen van de arts en zijn deze voor patiënten vaak richtinggevend. Bij de artsen zelf is het denk- en handelingskader (bewust of onbewust) een combinatie van professionele expertise, ervaring, training, professionele richtlijnen, eigen (on)gemak rondom deze thematiek, persoonlijke, culturele en religieuze normen en waarden. In deze studie is onderzocht in hoeverre de persoonlijke voorkeuren van artsen hun adviezen en hun dagelijkse praktijk in deze beïnvloeden en of zij voor zichzelf dezelfde keuzes zouden maken als die zij patiënten aanraden.  

Opzet onderzoek/methoden

De studie is bewust uitgevoerd op drie verschillende continenten, om zo de invloed van verschillende culturele, religieuze en medisch-juridische aspecten mee te nemen. De 1957 artsen die reageerden op de online survey kwamen uit drie categorieën: huisartsen, specialisten palliatieve zorg en ‘overige’ medisch specialisten. De survey bestond uit vragen en twee casussen waar deelnemers op moesten reageren, wat zij zouden doen eerst als het om een patiënt ging en erna als het om henzelf ging.   

Resultaten

Twee derde van de artsen in dit onderzoek erkennen het afwegen van persoonlijke voor- en afkeuren in de zorg rondom het levenseinde van patiënten. Iets minder dan één derde geeft aan dat hun eigen overtuigingen ook bepalend zijn in de adviezen die ze geven aan hun patiënten. Zowel het meewegen als de invloed van persoonlijke voorkeuren was overduidelijk kleiner bij de specialisten palliatieve zorg. Van alle artsen in de studie gaf 23 procent aan het gepast te vinden om hun persoonlijke voor- en afkeuren mee te wegen in de levenseindezorg voor hun patiënten. Dit percentage was lager bij vrouwen dan bij mannen en lager bij palliatieve zorg artsen of artsen uit de andere categorieën die specifieke scholing in palliatieve zorg hadden doorlopen.

In het onderzoek werd op een aantal punten een sterk verschil gezien in wat artsen bij een patiënt als goede optie zouden zien of bij zichzelf in zo’n situatie. Hierin waren de grootste verschillen zichtbaar bij vochttoediening via infuus’, palliatieve sedatie en euthanasie. 

Conclusie

De resultaten laten duidelijk zien dat de eigen afwegingen en voorkeuren van artsen rondom levenseinde beslissingen van patiënten een grote rol kunnen spelen. Een deel van de artsen is zich hier bewust van en een deel vindt dit ook gepast. Tegelijkertijd is zichtbaar geworden dat er in sommige situaties een verschil bestaat tussen wat de arts als goede optie voor een patiënt beschouwt en wat als een goede optie voor zichzelf in zo’n situatie.

Commentaar 

Ik vind het een boeiende en belangrijke studie die duidelijke resultaten toevoegt aan het groeiende bewustzijn over de invloed van persoonlijke overwegingen van de professional op de patiënt. Het toont ook aan dat deze invloed verandert als artsen, in dit geval, specifiek geschoold zijn in palliatieve zorg. 

In alle opleidingen in het medische en zorg domein zou, naar mijn idee, meer aandacht moeten komen voor de interactie en beïnvloeding tussen professional en patiënt. Het is nodig dat het bewustzijn groeit bij medische en zorg professionals, van de invloed van (onbewuste) eigen normen en waarden in het patiëntencontact, van de persoon die ze meenemen ook al zijn ze professional. Daarnaast is het voor de professionals zelf en voor de kwaliteit van de palliatieve zorg in brede zin heel wenselijk dat er voldoende aandacht is voor ethiek en reflectie, in onderwijs en dagelijkse praktijk, in het omgaan met de complexiteit van levenseindeprocessen en -beslissingen. 

Josine Engels,  coördinator hospice ; trainer en rouwbegeleider

Mroz S. et al.. “Associations between physicians’ personal preferences for end-of-life decisions and their own clinical practice: PROPEL survey study in Europe, North-America, and Australia.” Palliative Medicine 2025, Vol.39(2): 266-276 DOI: 10.1177/02692163241300853.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie maart 2025. Bekijk alle e-pal-artikelen.