‘De palliatieve zorg is een dankbaar stuk van mijn werk’ - Jojanneke Kant (Pallium interview )

Op 4 februari verscheen De Vragendokter. Belevenissen uit de praktijk van een huisarts van Jojanneke Kant. In een vlotte en nuchtere stijl neemt ze de lezer mee in bijzondere situaties in haar werk, bekeken door de ogen van een betrokken huisarts. In dit Pallium-interview vertelt ze over de rol van haar beroep in de palliatieve zorg, de emotionele kanten van haar werk en haar contact met nabestaanden. En hoe de zorg voor een palliatieve patiënt tot een belangrijke wending in haar eigen leven leidde.  

Waarom heet het boek ‘De vragendokter’?

‘Die titel verwijst naar mijn gelijknamige Instagram-account. Dat account ben ik begonnen om op een laagdrempelige manier informatie te delen over gezondheid en ziekte. Iedereen mag daar vragen stellen, dus vandaar. Die vragen zijn voor mij ook aanleiding voor het maken van podcast De Vragendokter, die ook als video te zien is. Zo kan ik meer over een onderwerp vertellen, over verkoudheid bij kinderen bijvoorbeeld, maar ook over de overgang of seksueel misbruik. Een bijvangst is dat ik daardoor ook desinformatie op social media tegenga. Er wordt veel onzin verkocht. Letterlijk, mensen verdienen eraan.’

Krijg je als Vragendokter ook vragen over de palliatieve zorg? 

‘Zeker. Ik heb een aantal dingen behandeld op dat gebied. Er zijn  feiten en fabels met betrekking tot het gebruik van morfine. Er is nog steeds het misverstand dat het gebruik van morfine tot een snellere dood kan leiden. En dat dit ervoor kan zorgen dat mensen hiervoor dus relatief laat kiezen en onnodig lijden. Dit bespreek ik ook in het boek. Dat was in het hoofdstuk over de vrouw die borstkanker had en geen behandeling meer wilde. Daarin vertel ik ook over de regels en het proces van euthanasie.’

Die vrouw was in een vergevorderd stadium van haar ziekte. Ze had besloten niemand niet in te lichten. Is dat uit onwetendheid over de mogelijkheden van palliatieve zorg?

‘Nee, dat was juist een weloverwogen besluit van haar. Die vrouw was bijna tachtig jaar en had in de familie iemand met borstkanker meegemaakt die allerlei behandelingen onderging. Ze had besloten dat ze dat niet wilde. Ze vond dat ze een mooi leven had gehad en geen wensen meer had. Zo had ze het ook besproken met haar man en kinderen Het was niet vanuit een gebrek aan kennis, maar juist doordat ze veel kennis had.  

Hoe vertel je mensen dat ze niet meer beter worden? Is dat lastig? Wat werkt volgens jou het beste om die moeilijke boodschap te brengen?

‘Meestal krijgt iemand een ernstige diagnose in het ziekenhuis, en ben ik niet 'de boodschapper van het slechte nieuws'. Wanneer dat wel het geval is dan probeer ik zo eerlijk mogelijk te zijn en alles te vertellen wat ik weet. Ik ben een vrij directe dokter denk ik, maar heb genoeg empathie om die directheid niet als vervelend te laten ervaren.’

Ik kan me voorstellen dat je door de hectiek in je werk als huisarts niet alles kan begeleiden bij een palliatieve patiënt. 

‘Dat valt wel mee. Ik ben een ouderwetse huisarts en probeer alles zoveel mogelijk zelf te doen. Ik ben bereikbaar in de avonden, nachten en weekenden. De palliatieve zorg is een dankbaar stuk van mijn werk, ik haal daar veel voldoening uit. Ik vind het belangrijk om die zorg goed te organiseren, want het is voor de betrokkenen een heel waardevol onderdeel van het leven, een deel dat je altijd bijblijft. Ik vind het bijzonder dat je op een positieve manier daar onderdeel van uitmaakt. Je komt heel dicht bij iemand en het raakt veel emoties. Het is ook heel bijzonder dat iemand daar toegang toe geeft. ‘

Als je als huisarts zo betrokken bent, is het dan emotioneel zwaar om de stervensfase en de dood mee te maken? 

‘Zo’n gebeurtenis emotioneert me inderdaad wel. Ik schrijf in mijn boek dat ik ook iemand ben die makkelijk emotioneel wordt. Dat hoort bij mij. Maar ik kan het goed hanteren. Met een aantal huisartsen kom ik een aantal keren per jaar bij elkaar om het ook hierover  te hebben. En tussendoor whatsappen we met elkaar om onze emoties kwijt te kunnen.  Wat ook helpt is dat al mijn vriendinnen dokter zijn - geen huisarts maar specialist. Ik hoef maar een half woord tegen ze te zeggen en dan begrijpen ze hoe het is, dat je meemaakt dat iemand dood gaat. Dat begrip is erg fijn.’

En kun je makkelijk schakelen van zo’n emotionele gebeurtenis naar de volgende patiënt die komt vanwege, ik noem maar wat, een ingegroeide teennagel?

‘Als huisarts kan ik goed schakelen. Maar soms gebeurt er iets wat me erg raakt. In De vragendokter vertel ik over een bevalling van een baby’tje, toevallig tegenover het huis waar ik een visite deed. Een vrouw was daar bevallen, maar het kindje was te klein geboren. Ik hielp met de reanimatie, terwijl ik daar geen enkele ervaring mee had. Een traumateam nam het toen over. Het was een hectische en emotionele gebeurtenis en het liep gelukkig goed af. Na zo’n gebeurtenis zit werken er  die dag niet meer in.’

Als huisarts heb je een belangrijke rol in de palliatieve zorg thuis. Je hebt ook met andere zorgverleners Hoe zie je je rol tussen de andere zorgprofessionals? 

‘Als huisarts heb je zeker in de palliatieve fase de regie.  Als palliatieve patiënt ga je in principe niet meer terug naar de specialist. De overdracht en samenwerking met de artsen en verpleegkundigen in het ziekenhuis is erg prettig, zeker sinds de komst van de palliatief verpleegkundige en de verpleegkundig specialist. Er wordt goed rekening gehouden met de wensen van de patiënt en er is goed overleg. Vorige week had ik contact met een palliatief verpleegkundige. Die zei: “We willen deze meneer naar huis sturen, maar we horen graag wat voor zorg jullie kunnen bieden.” En laatst belde een specialist over een patiënt in mijn praktijk. Die bleek uitgezaaide kanker te hebben, er was kans dat zij snel ging overlijden. Hij vroeg aan mij: “Wil je erbij zijn? Jij kent haar goed.“ Toen hebben we dat samen verteld in het ziekenhuis. Een mooie samenwerking. Heel soms gaat er wel eens iets mis, bijvoorbeeld dat ik hoor dat een patiënt al drie weken palliatief is zonder dat ik daarvan op de hoogte was. Dat zijn gelukkig uitzonderingen’ 

Je schrijft in je boek ook dat je contact hebt met nabestaanden…

‘Ja, het lukt niet altijd, maar ik zet in het dossier van de partner de overlijdensdatum, zodat ik een jaar later kan vragen hoe het met hem of haar gaat. En af en toe heb ik op een informele manier contact. In mijn boek schrijf ik over Jan, die longkanker heeft. In ons eerste contact klikte het meteen tussen mij en hem en zijn vrouw. Na zijn dood raakten zijn vrouw en ik bevriend. En nu, vele jaren later, is ze mijn schoonmoeder, en haar jongste zoon de vader mijn kinderen.’

Jojanneke Kant, De Vragendokter. Belevenissen uit de praktijk van een huisarts

Pallium was het eerste vakblad over palliatieve zorg. In januari 2023 kwam het laatste fysieke exemplaar van dit tijdschrift uit. In overleg met de Palliaweb-redactie is besloten het Pallium-interview maandelijks door te zetten op Palliaweb. Dit interview is hier een onderdeel van. Bekijk alle Pallium-interviews.