Palliatieve zorg is netwerkzorg: Met samenwerking minder niet-passende zorg

Context

Voor ieder mens is het eigen levenseinde uniek. Dat vraagt van de zorgprofessionals om hen heen om zich aan te passen aan de persoon en deze en zijn of haar naasten zich verhouden tot het levenseinde. Tegelijkertijd blijkt uit onderzoek dat voor de meeste mensen geldt dat als er in de zorg aandacht is voor alle vier dimensies van de palliatieve zorg (fysiek, psychisch, sociaal en spiritueel), zij minder potentieel niet-passende zorg in de laatste maand van het leven ontvangen, en zij een hogere kwaliteit van leven aan het einde van het leven ervaren. 

Om goede palliatieve zorg te kunnen bieden organiseren zorgaanbieders zich in toenemende mate interdisciplinair en transmuraal: in netwerkverband. De verwachting is dat deze transmurale samenwerking in de palliatieve zorg tussen generalisten in de palliatieve zorg en gespecialiseerde zorgverleners in palliatieve zorg de kwaliteit van de palliatieve zorg tegen gelijke of lagere kosten verbetert.

Onderzoek

Om deze verwachting te toetsen is in het project TrAnsmurale Palliatieve zorg met passende beko$tiging (TAPA$) onderzoek gedaan naar het effect van transmurale samenwerking in de palliatieve zorg op potentieel niet-passende zorg en zorgkosten in de laatste 30 dagen van het leven.

Methodiek

In deze observationele studie zijn op basis van landelijke declaratiedata (Vektis) over de periode 2015-2019 twee vergelijkingen gedaan:

1. Tussen overledenen die transmurale palliatieve zorg ontvingen en een 1:2 vergelijkbare controlegroep
2. Tussen alle overledenen in het Netwerk Palliatieve Zorg (NPZ) waar transmurale palliatieve zorg werd geleverd vóór implementatie van de interventie en ná implementatie.

Potentieel niet-passende zorg bestond uit:

• meer dan 1 ziekenhuisopname
• >14 dagen opgenomen in ziekenhuis; 
• Meer dan 1 SEH opname; 
• Een opname op de IC; 
• Sterven in het ziekenhuis en 
• Chemotherapie ontvangen (alleen bij mensen met kanker)

Dit is een internationaal gangbare maat om op populatieniveau de kwaliteit van de zorg in de laatste levensfase te meten. Een laag % potentieel niet-passende zorg in de laatste maand van het leven van alle patiënten is een indicator voor goede palliatieve zorg. Echter, op individueel patiëntniveau kan er bij elk van de onderdelen van potentieel niet-passende zorg sprake zijn geweest van passende zorg, omdat er in het individuele geval soms legitieme redenen zijn om deze zorg in de laatste maand te verlenen.

Zorgkosten
De zorgkosten betroffen ziekenhuis-, huisartsen- en thuiszorg en overige zorg waaronder bijvoorbeeld verpleeghuiszorg en dure geneesmiddelen.

Resultaten

• In regio’s waarin transmuraal werd samengewerkt ontvingen overleden volwassenen (n = 37.468) significant minder potentieel niet-passende zorg na implementatie, in vergelijking met voor implementatie (26.5% vs. 27.9%; p < 0.05).
• Overledenen die binnen de regio waren gezien door de transmurale samenwerkingsintiatieven ontvingen eveneens significant minder potentieel niet-passende zorg in vergelijking met een vergelijkbare controlegroep (14.8% vs. 28.3%; p < 0.05)
• Overledenen die binnen de regio waren gezien door de transmurale samenwerkingsintiatieven hadden significant minder zorgkosten in het ziekenhuis (€2.817) in vergelijking met een vergelijkbare controlegroep, terwijl de uitgaven voor huisartsen- en thuiszorg stegen (respectievelijk €311 en €1.632).

Conclusie

Uit deze studie blijkt dat met transmurale palliatieve zorg er minder potentieel niet-passende zorg wordt gegeven in de laatste maand van het leven én dat de zorgkosten verschuiven van het ziekenhuis naar de eerstelijns zorg.

Relevantie voor de praktijk

• Hoewel de implementatie van transmurale samenwerking complex is, onderstrepen de resultaten van deze studie het belang er van voor mensen in hun laatste levensfase.
• Om de verschuiving van zorg van het ziekenhuis naar de eerstelijns zorg te faciliteren is ontwikkeling van passende bekostiging voor transmurale palliatieve nodig.

Referentie

Pereira, C. F. R., Dijxhoorn, A.-F. Q., Koekoek, B., van den Broek, M., van der Steen, K., Engel, M., … Raijmakers, N. J. H. (2024). Potentially Inappropriate End of Life Care and Healthcare Costs in the Last 30 Days of Life in Regions Providing Integrated Palliative Care in the Netherlands: A Registration-based Study. International Journal of Integrated Care, 24(3), 6. https://doi.org/10.5334/ijic.7504.