Het schilderij ‘Ria Munk am Totenbett (Ria Munk I)’ 1912 door Gustav Klimt

De schilder 

De Weense schilder Gustav Klimt, geboren in 1862, is bekend als een symbolistische schilder en tekenaar in Wenen, hoofdstad van Oostenrijk-Hongarije, de kosmopolitische en welvarende metropool, centrum van elegantie, luxe en vermaak. Op de overgang van de negentiende naar de twintigste eeuw hing een spanning tussen behoudzucht en vooruitgang. Het was een voedingsbodem voor een generatie kunstenaars, schrijvers en wetenschappers. 

De zwijgzame en introverte Klimt nam daarin een vooraanstaande plaats. Hij woonde zijn hele leven met twee ongetrouwde zusters bij zijn moeder en werkte hele dagen in zijn atelier. In contrast daarmee was zijn liefdesleven uitbundig, met veelvuldige relaties met vrouwen, vaak zijn modellen. Zijn stijl, verwant aan jugendstil, was suggestief-erotisch vol symboliek en allegorie. Hij was een veelgevraagd portretschilder in Wenen. Hij schilderde ook landschappen en maakte provocerende, vaak erotische tekeningen. 

In 1918 overlijdt Klimt aan een longontsteking. Hij was toen 55 en altijd in Wenen gebleven. Hij wordt gerekend tot de grootste modernisten uit de kunsthistorie, naast Pablo Picasso, Piet Mondriaan en Salvador Dalí. 

Het schilderij 

We zien hier een portret van de gestorven Ria Munk. Tegen de donkerblauwe achtergrond contrasteert de slinger van rode anjers als omlijsting van Ria’s mooie gezicht, met roze wangen. Ze ligt vreedzaam op een wit kussen met enkele witte anjers. De mond is halfopen, alsof zij slaapt. Haar borst is bedekt met een oranje en purperen stof, die de kogelwond bedekt. Ze toont geen teken van een gewelddadige dood. Het is een beeld van schoonheid en sereniteit.  

Ria Munk was de tweede dochter van een welgesteld Joods echtpaar. Op haar 24ste werd zij de verloofde van een 40-jarige Duitse dichter. Ondanks de aanzienlijke bruidsschat verbrak hij de verbinding. Ria kon dit niet verdragen en schoot zichzelf door het hart. In die tijd was zelfmoord vanwege een verbroken relatie bijna een gewoonte geworden in die Weense cultuur, gevolgd door drukbezochte pompeuze begrafenissen. Deze spectaculaire gebeurtenissen weerspiegelden het theatrale leven.  

De zuster van Ria’s moeder bezat een flinke verzameling van Klimt’s werken, zo kwam zij met hem in contact. Het was bij aristocratische families mode om het doodsbed in een schilderij vast te leggen.  

Toch kreeg Ria’s moeder bij dit aanzien spijt. Zij wilde zich Ria herinneren zoals zij was geweest. Klimt kreeg een nieuwe opdracht en met behulp van foto’s maakte hij een kleurig beeld van Ria als een half geklede wulpse danseres. Dit werd ‘Die Tänzerin’, Ria Munk II. Dit werd de moeder te veel, Klimt nam het terug, het heeft altijd in zijn atelier gehangen. Later maakte Klimt een nieuw, levensgroot portret getiteld ‘Frauenbildnis’, Ria Munk III. Een kleurig geklede vrouw met een zelfverzekerde, niet verleidende blik. Het was nog niet af toen Klimt stierf.  

Het beschreven schilderij is in privébezit. Het was onlangs te zien in het van Goghmuseum in Amsterdam op een tentoonstelling van Klimt tussen tijdgenoten, The Golden Boy Klimt. 
 

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie februari 2023. Alle e-pal-artikelen staan hier.