Het schilderij Sterfbed van een kind (ca.1645) door Bartholomeus van der Helst

De schilder

Bartholomeus van der Helst (1613-1670), een tijdgenoot en concurrent van Rembrandt, was een van de bekendste Nederlandse schilders van de Gouden Eeuw. In Haarlem geboren als zoon van een herbergier, verhuisde hij op zijn 23^ste naar Amsterdam. Hij leerde het vak van Nicolaas Eleasz. Pickenoy, een destijds gerenommeerd schilder.

Van der Helst ontwikkelde zich tot een veel gevraagde portretschilder van de Amsterdamse elite. In een ongedwongen en kleurrijke stijl verbeeldde hij zijn klanten in al hun zelfbewuste elegantie. Hij heeft ook heel wat schuttersstukken gemaakt. De Schuttersmaaltijd ter ere van de Vrede van Münster wordt gezien als zijn topstuk. Zijn schilderijen worden gekenmerkt door een onwaarschijnlijke precisie.

Bartholomeus van der Helst was zeer populair en welgesteld. Hij werd begraven in de Waalse kerk, dichtbij zijn atelier.

Het schilderij

Het Sterfbed van een Kind contrasteert in al zijn ingetogenheid met de andere werken van deze schilder. De sereniteit van het doodstil liggende kind met de grauwbleke huidskleur, het witte doodskleed en de diepzwarte achtergrond met het teruggeslagen gordijn, tonen de onmiskenbare realiteit. Bij de voeten ligt een uitgedoofde toorts. Het gele stro en de korenaren zouden het leven in het hiernamaals symboliseren.

In de zeventiende eeuw was de kindersterfte zeer hoog. Er wordt beweerd dat ouders werd aangeraden zich daarom niet teveel te binden aan hun kind. Dat is in tegenspraak met de belangstelling van het stervende kind in zowel de beeldende als de literaire kunst. Dit aangrijpende werk van van der Helst is daarvoor exemplarisch.

Dit schilderij is opnieuw te zien in het Museum Gouda in Gouda. Opnieuw, want het behoorde tot de naar schatting 1200 door de nazi’s geroofde kunstwerken van de in de Tweede Wereldoorlog omgekomen bekende Joodse kunsthandelaar Jacques Goudstikker. Na de oorlog zijn die werken door de geallieerden naar Nederland teruggebracht. Ze kwamen in handen van de Nederlandse Staat. Dit schilderij werd in bruikleen gegeven aan het museum van Gouda, waar het tot een van de meest geliefde stukken behoorde.

Na een juridisch gevecht van de erfgenamen van Goudstikker met de Nederlandse staat is een deel van deze zg. ‘Goudstikkercollectie’ weer in handen van de rechtmatige eigenaars gekomen. De Nederlandse staat kon op een veiling slechts vier werken terugkopen. Het Sterfbed van een Kind werd cadeau gedaan. Sindsdien hangt het weer aan de oorspronkelijke spijker van het museum in Gouda.
 

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie december 2019. Alle e-pal-artikelen staan hier.