Het schilderij ´Arbeiderens dødsleie´ (1888) door Hans Heyerdahl

Als uitzondering is dit het tweede schilderij van deze schilder in deze rubriek. Ik vond het toevallig tijdens een recent bezoek aan Trondheim en kon het niet laten liggen.

De schilder Hans Heyerdahl

Hans Heyerdahl, in 1857 in Zweden geboren als zoon van een prominente ingenieur en architect, verhuisde op tweejarige leeftijd naar Drammen in Noorwegen. Voorbestemd om in de voetsporen van zijn vader te lopen, maar hij werd al gauw meer geboeid door schilderen en de kunst. Als zestienjarige werd hij toegelaten tot de Noorse nationale kunstacademie in Kristiania, het tegenwoordige Oslo. Hij vervolgde zijn studies eerst in München, later in Parijs.

Zijn roem groeide snel. Hij won diverse prijzen, waaronder de Grand Prix de Florence. Dat maakte een studiereis van twee jaar door Italië mogelijk.

Terug in Noorwegen vestigde hij zich in de hoofdstad. Met een privékunstschool financierde hij zijn studio. Hij raakte bevriend met Christian Krohg en inspireerde de jonge Edvard Munch. Later verlegde hij zijn aandacht van naturalisme en landschappen naar het portretschilderen.

Hij wordt gezien als een belangrijk vertegenwoordiger van het realisme, sterk beïnvloed door het impressionisme. Hans Heyerdahl stierf in 1913, op 56-jarige leeftijd.

Het schilderij Arbeiderens dødsleie

Hans Heyerdahl was goed met licht. In deze kamer zien we hoe het licht binnenglipt, deels naast, deels door het armoedige bruine gordijn. Niets in de kamer is bijzonder. Een wat verwilderde plant domineert de vensterbank. Het licht valt op de neuspunt van de man en op een medicijnflesje op de hoek van een bedtafeltje. De handen van de kleine familie komen bij elkaar. De gevouwen handen van de man, de vrouw die zowel de man als de oudste zoon omhelst. Onderaan wordt de kuif van jongste kind belicht met een rode gloed. Hij zal zijn vader nooit leren kennen.

Dit Sterfbed van de arbeider bevat een verhaal van zwijgende wanhoop. De - veel te jonge - oudste zoon moet voortzetten wat zijn vader heeft gedaan. De moeder staat er alleen voor met de opvoeding. Het interieur toont geen welvaart. Het leven is een strijd.

Heyerdahl heeft hier geen politieke boodschap, het is een weergave van herkenbare menselijke omstandigheden. De dood komt ongelegen en onherroepelijk.

Dit aangrijpende werk is het grootste stuk in het museum. Het werd al in 1892 aangekocht.  Eén van Noorwegens grootste kunsthistorici classificeerde het als een meesterstuk. Hij vond het ook getuigen van het armzalige lot van de kunstenschilders in Noorwegen. Een andere criticus vond dit emoties opwekkende schilderij het toppunt van met goud ingelijste kitsch.

Het is te zien in het Trondheim Kunstmuseum, naast de Nidaros kathedraal.

In het Drammens Museum voor kunst en culturele geschiedenis in Drammen bij Oslo is een aparte zaal ingericht met werken van Hans Heyerdahl.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie november 2021. Alle e-pal-artikelen staan hier.