Existentieel lijden en palliatieve sedatie?

Samenvatting

Er bestaat geen algemeen aanvaarde definitie van existentieel lijden. De schrijvers onderzochten diverse beschrijvingen van dit begrip en komen uiteindelijk op ‘lijden dat ontstaat wanneer de zin van het leven verloren is gegaan’. Palliatieve sedatie wordt duidelijk omschreven in de KNMG richtlijn met die titel. Kern van de indicatie voor continue sedatie is: Refractair symptoom of symptomen (waaronder ook existentieel lijden kan vallen) en een prognose korter dan twee weken. Existentieel lijden is pas als refractair te beschouwen als een deskundige als een geestelijk verzorger of psycholoog geraadpleegd is in de periode vóór de laatste twee levensweken. Er zijn buitenlandse richtlijnen die aanbevelen, alvorens continu te sederen, dit eerst intermitterend te doen. Dat kan het lijden verlichten en tijd geven om het existentieel lijden te behandelen.

Uit onderzoek in Nederland blijkt dat existentieel lijden bij toepassing van palliatieve sedatie in 7 tot 26% van de gevallen (mede) een indicatie was. Meestal is er sprake van een refractair toestandsbeeld bestaande uit een complex van symptomen waaronder existentieel lijden. Als monosymptoom komt dit weinig voor. Onderzoek onder specialisten ouderengeneeskunde wijst uit dat vooraf raadplegen van andere hulpverleners zoals een consulent palliatieve zorg of geestelijk verzorger niet vaak gebeurt.

17% van de verpleeghuispatienten met kanker die palliatief gesedeerd werden had verzocht om euthanasie. Sommigen suggereren hier een hellend vlak: De verleiding kan ontstaan palliatieve sedatie in plaats van euthanasie toe te passen bij een prognose langer dan twee weken.

De schrijvers concluderen dat er bij existentieel lijden tijdig een deskundige moet worden ingeschakeld, dat het eerst intermitterend sederen te overwegen valt en dat er nog veel vragen over blijven, onder meer: hoe vaak is existentieel lijden de enige indicatie? Welke behandelingen zijn er ingezet en met welk effect? Waarom vindt palliatieve sedatie plaats bij patienten die om euthanasie verzochten?

Commentaar

Ook dit artikel toont duidelijk dat een scherp onderscheid tussen palliatieve sedatie en euthanasie nodig is. Toepassing van palliatieve sedatie bij een prognose van meer dan twee weken, of de indicatie nu existentieel lijden of een ander symptoom is is, komt neer op illegale euthanasie.

Naar de publicatie

Van Deijck, R., et al (2018). Existentieel lijden als indicatie voor palliatieve sedatie. Huisarts & Wetenschap; 61(9) 26-29.
 

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie december 2019. Alle e-pal-artikelen staan hier.