Elke Slagt-Tichelman (PvdA-GroenLinks): 'Investeringen in palliatieve zorg kunnen we nu nog niet loslaten'

Elke Slagt-Tichelman is Tweede Kamerlid voor GroenLinks-PvdA. Anders dan veel andere partijen, kiest GroenLinks-PvdA niet voor het bezuinigen op gezondheidszorg, maar juist voor investeren. Dat geldt, wat Slagt-Tichelman betreft, ook voor palliatieve zorg: 'Het Nationaal Programma Palliatieve Zorg II heeft een flinke boost aan de ontwikkeling en implementatie van palliatieve zorg gegeven. Maar het is nog niet dusdanig ingebed dat we de investeringen van afgelopen jaren kunnen loslaten.' 

Slagt-Tichelman kijkt dan ook uit naar de evaluatie van het Nationaal Programma, die in de eerste helft van 2027 zal worden opgeleverd. 'Die evaluatie zal duidelijk maken wat nog aandacht moet krijgen. Ik zou me kunnen voorstellen dat nazorg voor mensen die net een dierbare hebben verloren, nog niet zo geïntegreerd is als we zouden willen. Ik weet dat die nazorg niet voor alle nabestaanden nodig zal zijn. Maar wie het wel nodig heeft, moet het kunnen krijgen. Sommige mensen lopen vast in het verweven van het verlies in hun nieuwe leven. Bij sommige mensen roept het verlies onverwerkte zaken uit het verleden op. Voor hen zou het fijn zijn als ook deze nazorg een geïntegreerd onderdeel is van de reguliere zorg.' 

In jullie verkiezingsprogramma is er aandacht voor palliatieve zorg. Zo willen jullie dat de omzetplafonds in de wijkverpleging verdwijnen. Dit voornemen staat ook in het AZWA, het Aanvullend Zorg- en Welzijns Akkoord. Als die omzetplafonds worden afgeschaft, kan er geen belemmering meer zijn voor terminale patiënten om thuis te sterven en daar de benodigde zorg te krijgen. Prachtig natuurlijk. Maar hoe bekijk jij zoiets? Is dat voornemen een kwestie van ‘fijn, keurig geregeld’ of een gevalletje ‘eerst zien, dan geloven’? 

'Dat moet je vanuit Den Haag wel in de gaten houden. Enerzijds gebeurt dat formeel, omdat je als Kamer op de hoogte wordt gehouden van de voortgang die er vanuit het AZWA wordt bereikt. Anderzijds is er ook een informeel traject, want ik krijg natuurlijk regelmatig het nodige te horen vanuit het veld. Zo houd je een vinger aan de pols.'

In het AZWA staat ook dat ziekenhuizen proactieve zorgplanning moeten integreren in hun werkprocessen, onder meer door het gebruik te stimuleren van de betaaltitel die ervoor is gekomen. Het staat er nu nog behoorlijk vrijblijvend in. Is dat voldoende? 

'Ja, ik denk dat het goed is dat vrijwilligheid hier de boventoon voert. Voor zover ik het kan overzien, is men in de wereld van de ziekenhuizen er behoorlijk van overtuigd dat het verstandig is om proactieve zorgplanning door te voeren. Dan zijn er altijd partijen die daar snel mee zijn, en andere partijen die wat meer een volgende houding hebben. Dat vind ik prima. GroenLinks-PvdA is er niet de partij naar die daar drang of dwang op wil zetten. Zeker niet op dit moment. Als over een paar jaar blijkt dat het niet bepaald opschiet, kun je alsnog kijken wat je daar vanuit de politiek aan kunt doen.' 

In jullie verkiezingsprogramma staat een kort tekstje over de waarde van zelfbeschikking in relatie tot euthanasie. Hoe zie je het belang van zelfbeschikking in relatie tot de gehele palliatieve levensfase? 

'Dat belang is enorm! Om je een klein voorbeeld te geven: onlangs bleek een collega van mijn man ongeneeslijk ziek. Hij wist heel goed aan te geven op welke wijze hij in verbinding wilde blijven staan met zijn collega’s. Dat hij op die manier zijn eigen regie pakte, was voor al die collega’s, waaronder mijn man, heel fijn. Zo wisten ze precies welke rol ze konden oppakken. Maar ik zie de waarde van zelfbeschikking ook op een hoger niveau dan deze individuele casus. Recent was ik bij een bijeenkomst over krachtig ouder worden van de Seniorencoalitie. Ik zie paralellen tussen de groep ouderen en de mensen die in de palliatieve levensfase verkeren. Bij beide groepen draait het heel erg om twee zaken: autonomie aan de ene kant en verbondenheid aan de andere kant. Deze balans speelt een belangrijke rol in de zorg en ondersteuning die zij nodig hebben. Uiteraard sluit GroenLinks-PvdA haar ogen niet voor de demografische ontwikkelingen. De komende jaren neemt het aantal ouderen en ernstig zieken flink toe, terwijl er aan de kant van het aanbod – het aantal beschikbare zorgprofessionals en voorzieningen – alleen maar sprake is van een afname. Dat kan die balans onder druk zetten, omdat er misschien minder te kiezen valt. Als dat zo is, heb je misschien niet zoveel aan eigen regie en autonomie. Toch ben ik niet op voorhand pessimistisch. Ik zie in de samenleving veel draagkracht en veerkracht om samen naar oplossingen hiervoor te zoeken. Niet voor niets diende ik in juli van dit jaar de nota Wijkgerichte ouderenzorg door zorgzame buurten in. Als politici moeten wij de initiatieven die op buurtniveau ontstaan vooral stimuleren, óók op gebied van palliatieve zorg.' 

Nog niet zo lang geleden, in 2021, verscheen het rapport Niet alles wat kan, hoeft. Daarin staan de mechanismen beschreven die kostbare overbehandeling veroorzaken, met als gevolg een tekort aan aandacht voor de kwaliteit van leven en voor andere keuzes dan doorbehandelen. Is het aan politici om een maatschappelijke discussie hierover aan te wakkeren? 

'Nee, dat lijkt me niet. Zo’n thema moet je niet politiek maken. Ik denk dat wij veel meer een faciliterende rol daarin hebben. Zoals we die rol indirect ook al hebben opgepakt, door dit aandacht te geven in het IZA-akkoord. Het project ‘Meer Tijd voor de Patiënt’ is daarvan bijvoorbeeld een resultaat. Daardoor hebben huisartsen meer tijd om ‘het goede gesprek’ te voeren. Dat kan onder meer over behandelwensen en -grenzen in de laatste levensfase gaan. Mogelijk moet er zoiets ook komen voor medisch-specialisten, zodat ook zij meer ruimte hebben voor gesprekken. Daarnaast kunnen campagnes ontwikkeld worden die de bewustwording op dit terrein kunnen beïnvloeden. Ik stel me voor dat je enerzijds een publiekscampagne kunt opzetten, waardoor patiënten zich bewust worden van de mogelijkheden die zij hebben om hier de eigen regie te pakken. En dat je anderzijds een campagne voor zorgverleners maakt, die hen leert hoe zij die eigen regie aan patiënten kunnen géven.' 

Dit interview is geschreven in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen op 29 oktober 2025. Meer interviews en standpunten rond palliatieve zorg vind je op de pagina www.palliaweb.nl/verkiezingen-2025.