Ascitesdrainage thuis: Doen!

Samenvatting
Ascites bij een patient in de thuissituatie komt geregeld voor, meestal veroorzaakt door een maligniteit, soms ten gevolge van een benigne oorzaak. Naast chemotherapie en diuretica kan ascitespunctie, eventueel herhaaldelijk, nodig zijn. Thuis puncteren bespaart de patient een gang naar het ziekenhuis en is in geval van een maligne oorzaak veilig. Alleen bij laten aflopen van veel ascites ten gevolge van een leveraandoening kan hypotensie optreden. Bij een patient die vaak is geopereerd aan de buik of bij wie op de punctieplaatsen een massa palpabel is kan de eerste punctie beter onder echogeleide plaats vinden. De kans op het aanprikken van een darm is gering. Hierbij ontstaat meestal geen peritonitis.

De schrijvers behandelen de techniek in detail. Huisartsen zonder ervaring hiermee kunnen een consulent palliatieve zorg de eerste keer laten adviseren. De hoofdpunten zijn: Verdoof de buikwand op McBurney links (als daar een massa zit rechts) tot en met het peritoneum, prik door het peritoneum, zuig op en kijk of ascites verschijnt. Breng langs dezelfde weg een ascitespunctienaald in. Als er weer ascitesvocht uit loopt verbindt de canule dan met een infuusslang waarvan de spike en druppelkamer zijn afgeknipt. Hang het andere eind van deze slang in een emmer en gebruik een rolletje verband en pleister om de canule rechtop te houden zodat deze niet afknikt. Langer dan vier uren draineren heeft geen zin. De buik hoeft niet geheel leeg, dat voorkomt pijn als peritoneumlagen weer ongesmeerd over elkaar kunnen schuiven. Als de patient duizelig zou worden kan met de klem de infuusslang tijdelijk dicht gezet worden. De insteekopening kan met een zwaluwstaartje dichtgeplakt worden. Bij de volgende punctie dient een iets ander punt gekozen te worden.

Commentaar
Uiteraard is ruimere instructie dan deze samenvatting nodig voordat u hieraan begint. Moeilijk is het niet. Het is zoals bij veel ingrepen een kwestie van durven en een keer onder begeleiding doen. Uw referent heeft dit vaak gedaan. Er waren nooit complicaties erger dan nalekken. Hiervoor helpt, na op de contralaterale zij leggen van de patiënt, stevig afplakken, zoals de schrijvers ook melden, een drukverband of hechten. Een alternatief is een stomazakje.

Frank van den Berg, huisarts niet praktiserend

Over de publicatie
In ’t Veld, C.J., et al (2019). Ascitespunctie in de thuissituatie. Huisarts Wet 2019;62(6):37-39. Artikel op aanvraag.

Goudswaard, A.N., et al (2018). Handboek verrichtingen in de huisartsenpraktijk. Houten: Prelum 2018:105-109.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie ...........................2019. Alle e-pal-artikelen staan hier.