Ascites, oorzaken en behandelingen

Samenvatting
15-50% van alle patienten met kanker ontwikkelt ascites.
Ascites is een abnormale vochtophoping in de buikholte. Het ontstaat meestal door een verhoogde doorlaatbaarheid voor vocht van de haarvaten in het buikvlies (verhoogde influx). Door blokkade van de lymfevaten kan het vocht niet afgegeven worden in het veneuze systeem (verminderde efflux).
OORZAKEN
Ascites bij patienten met kanker is meestal het gevolg van een peritonitis carcinomatosa. Daarnaast kan ascites ontstaan door levermetastasen, afsluiting van de afvoerende bloedvaten of lymfevaten van de buikholte.
De oorzaak kan ook een levercirrose, hartfalen, trombose van de leverader, verlaagd serumeiwit of een infectie zijn.
BEHANDELINGEN
Bij voorkeur wordt geprobeerd de oorzaak van de ascites te behandelen d.m.v. chemotherapie.
Als dit niet mogelijk is, moet de ascites symptomatisch behandeld worden. Vooral als er klachten zijn als: een onaangenaam gespannen buik, onvoldoende voedselinname door een vol gevoel, kortademigheid of belemmering in de ADL.
De ascitespunctie is de meest gebruikte behandeling. Hierdoor treedt in 90% van de gevallen een tijdelijke verlichting op. Herhaling van de punctie is vaak noodzakelijk. De bijwerkingen kunnen zijn: tijdelijke bloeddrukdaling, pijn, darmkrampen en eiwitverlies. Complicaties zijn: darmperforatie, peritonitis en longembolieën.
In zeldzame gevallen wordt in het ziekenhuis een verblijfskatheter (semi-permanente drain) ingebracht voor continue drainage. Meestal treedt al snel een verstopping van de drain op en is er een verhoogde kans op infecties.
Het toedienen van radioactieve fosfor in de buikholte is een optie bij patienten met een levensverwachting van enkele maanden. Het effect treedt pas na 4-6 weken op.
Voor deze groep patienten is een peritoneoveneuze shunt ook een mogelijkheid. Deze drain wordt in de buikholte geplaatst en mondt via een klepsysteem uit in de vena cava superior. De shunt moet onder algehele narcose ingebracht worden. De patient moet hiervoor nog in een redelijke conditie zijn. De meest voorkomende complicatie is verstopping van de shunt.
Een proefbehandeling met diuretica (Spironolacton evt. in combinatie met Furosemide) is vooral een overweging bij een gestoorde bloedafvoer door levermetastasen. Het effect is pas meetbaar na 1-2 weken. Uitdroging kan tot ernstige complicaties leiden.
Er is nog onvoldoende onderzoek gedaan naar een optimale behandeling van ascites en de voorkeur van de patient voor een behandelmethode.
Onderzoek in Engeland onder vrouwen wijst wel uit dat weinig patienten goede uitleg krijgen over ascites. Veel vrouwelijke patienten ervaren ascites als zeer belastend en bedreigend. “De kanker wordt zichtbaar”en is niet meer te ontkennen. Hoe het mannen in dit opicht vergaat is niet onderzocht. Het is erg belangrijk dat de patient goede informatie krijgt. Goede voorlichting over ascites kan angst bij de patient verminderen.

Commentaar
Voor benodigdheden voor en uitvoering van een ascitespunctie thuis kunt u zich het best tot het locale palliatieve team wenden. Het is een eenvoudige ingreep, die slechts een keer hoeft te worden voorgedaan.

Over de publicatie

Graaf, A., de, (2005). Ascites. Pallium 2005:14-17
Preston, N., (2005). A review of the management of malignant ascites. Eur J Pall Care 2005;12 (2):57-60.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie november 2017. Alle e-pal-artikelen staan hier.