Christaan Rhodius: ‘Palliatieve zorg moet geen ‘afvink-geneeskunde’ worden’

In 2021 bestond hospice Bardo twintig jaar. Door de coronapandemie was een groots feest niet mogelijk, maar dat betekende niet dat het jubileum niet gevierd werd. Zo is er een speciale podcast uitgebracht en werden de blogs van hospice-arts Christiaan Rhodius gebundeld in het boek Omdat we leven. Met zicht op het einde. Wij spraken Christiaan Rhodius, arts die al tien jaar bij Hospice Bardo werkt. 

Christiaan Rhodius is nauw betrokken bij de palliatieve zorg. Zo is hij ook docent bij RINO in Amsterdam, actief bij het onderwijsplatform O²PZ en veelgevraagd gast in verschillende media en podcasts. Hoe heeft hij de palliatieve zorg zien veranderen in de afgelopen twintig jaar? ‘Er is veel gebeurd. Toen ik startte met mijn studie geneeskunde, en begon als vrijwilliger bij hospice Kuria in Amsterdam, bestond Bardo nog niet. De SONCOS-normen in 2012, en later het Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland in 2017 hebben heel voor de palliatieve zorg opgeleverd. De SONCOS-normen zorgden er bijvoorbeeld voor dat het ziekenhuis iets met palliatieve zorg moest doen.’

_{Sheet over palliatieve geneeskunde die Christiaan gebruikt in onderwijs voor onder andere huisartsen in opleiding.} 

Het echte gesprek voeren

Iets met palliatieve zorg doen. Die vraag ligt bij verschillende soorten zorginstellingen, niet alleen het ziekenhuis. Maar hoe doe je dat? Volgens Christiaan begint het bij het verbreden van palliatieve zorg. ‘Voor mij is palliatieve zorg mogelijk maken. Kijken wat iemand wil en belangrijk vindt, en daar naar handelen. Niet het wegstrepen van wat je niet meer doet. Om erachter te komen wat iemand wil en belangrijk vindt, moet je het echte gesprek voeren, met de mens achter de patiënt.’

Afvink-geneeskunde

En daar ligt volgens Christiaan een taak voor de zorgverlener: de blik naar buiten richten. ‘We moeten oppassen dat we geen ‘afvink-geneeskunde’ gaan bedrijven. Waarbij het gesprek over de laatste fase een afvinklijstje wordt: reanimatie: ja of nee, IC-opname: ja of nee, euthanasie: ja of nee.’ Nee, we moeten vragen wat iemand nog wel wil en belangrijk vindt. En als dat is ‘wandelen met de hond’ of ‘varen met de boot’, dan gaan we dát mogelijk maken. Na dit soort gesprekken weet je vaak wel of iemand nog opgenomen wil worden of niet. En als je het niet weet, kun je het alsnog vragen.’

Hot topic

Proactieve zorgplanning (advance care planning) is volgens Christiaan een hot topic (‘ik geloof niet dat ik dat woord vroeger kende’). ‘Vroeger was palliatieve zorg pijnbestrijding, dat is allang niet meer zo. Palliatieve zorg omvat alle menselijke dimensies. Dat besef begint al bij scholing. Je ziet dat er meer interesse is voor palliatieve zorg bij jonge geneeskunde studenten en dat door O²PZ meer scholing beschikbaar is. Maar we zijn er nog niet. Kijk hoe we als maatschappij de dood proberen weg te poetsen. Maar het is onlosmakelijk verbonden met het leven. En dat blijven we moeilijk vinden.’

Uitbehandeld

Christiaan is daar duidelijk in: ‘Kijk bijvoorbeeld naar het woord ‘uitbehandeld’. Dat woord wordt nog steeds gebruikt in spreekkamers. Een arts wordt inderdaad betaald voor de behandeling. Maar ‘uitbehandeld’ ben je mijn inziens niet. Je zegt als arts: wat jij nodig hebt, verkoop ik niet. Het gaat mij om het verbreden van het palet van zorg. Een ritueel uitvoeren, waardoor iemand een jarenlange ruzie met zijn zus kan bijleggen, en rust vindt voor de laatste levensfase, is voor mij (be)handelen. En ik doe dat als arts niet alleen. Ik doe het samen met de patiënt, de naaste en andere zorgverleners.’

Lappendeken

En die mindset moet er ook in de palliatieve zorg nog komen. ‘Er is veel bevlogenheid om palliatieve zorg een positie te geven in het zorglandschap. Dat is mooi maar dat zorgde ook voor een lappendeken aan verschillende organisaties, initiatieven en projecten. Het maken van het Kwaliteitskader palliatieve zorg was een hels karwei en zorgde voor afstemming. De bevlogenheid is gebundeld. Dat moeten we nu nog verder doortrekken. Er is een Afrikaans gezegde: 'Alleen ga je sneller, samen kom je verder'. Dat geldt ook voor de palliatieve zorg.’

Nog beter

Christiaan kan over de palliatieve zorg blijven praten. Zijn bevlogenheid steekt hij niet onder stoelen of banken. Maar het kan volgens hem altijd beter. ‘We komen van ver maar we hebben nog ver te gaan. En dat is niet altijd makkelijk want het veld is ook nooit uitgedacht. Het blijft in ontwikkeling. Maar ik weet zeker dat we samen, met al die bevlogen mensen, stappen kunnen zetten.’