Zorggerelateerde schade bij ziekenhuispatiënten aan het levenseinde met en zonder aandoening relevant voor palliatieve zorg: nationaal retrospectief dossieronderzoek

Potentieel vermijdbare zorggerelateerde schade komt voor bij 1 op de 20 ziekenhuispatiënten, maar het is onbekend of dit anders is voor patiënten met een aandoening relevant voor palliatieve zorg. Daarom keken we in deze studie naar de prevalentie, vermijdbaarheid, aard en oorzaken van zorggerelateerde schade bij ziekenhuispatiënten aan het levenseinde. We maakten een vergelijking tussen de patiënten met versus zonder aandoening relevant voor palliatieve zorg.  

Methodiek

We voerden een retrospectief dossieronderzoek uit in 20 Nederlandse ziekenhuizen. In totaal werden 2,998 elektronisch patiëntdossiers gescreend van patiënten die in 2019 in het ziekenhuis waren overleden. Screening en analyse van de dossiers werd gedaan door een groep daarvoor getrainde verpleegkundigen en medisch specialisten. Via de methode van Etkind (2017) werd bepaald welke patiënten één of meer aandoeningen relevant voor palliatieve zorg had. In de data waren 2,370 patiënten met en 248 patiënten zonder aandoening voor palliatieve zorg. We voerden beschrijvende analyses uit voor de berekening van de prevalentie, aard, oorzaken en preventie strategieën van zorggerelateerde schade. We voerden t-toetsen uit voor de berekening van verschil tussen de groepen.   

Resultaten

We vonden geen significante verschillen op de uitkomsten tussen de groepen. De prevalentie van zorggerelateerde schade was 15,3% bij patiënten met een aandoening relevant voor palliatieve zorg, versus 12,0% bij patiënten zonder aandoening relevant voor palliatieve zorg. De prevalentie van potentieel vermijdbare zorggerelateerde schade was 4,3% versus 4,4% respectievelijk. Potentieel vermijdbare sterfte was 3,2% in beide groepen. 

Er was wel een verschil tussen de groepen in de aard van de zorggerelateerde schade. Patiënten met een aandoening relevant voor palliatieve zorg hadden vooral medicatie gerelateerde zorggerelateerde schade (33,1%). Terwijl patiënten zonder aandoening relevant voor palliatieve zorg voornamelijk chirurgische zorggerelateerde schade hadden (50,8). In beide groepen was de oorzaak meestal patiëntgerelateerd. De belangrijkste preventie strategieën voor potentieel vermijdbare zorggerelateerde schade was evaluatie en kwaliteitsborging.    

Conclusie/aanbevelingen

De risico’s op zorggerelateerde schade bleken even groot voor ziekenhuispatiënten aan het levenseinde met versus zonder aandoening relevant voor palliatieve zorg. De aard van de zorggerelateerde schade verschilde wel tussen de groepen: respectievelijk medicatie gerelateerd versus chirurgie gerelateerd. Dit geeft aan dat gerichte verbetermaatregelen nodig zijn.  

Relevantie voor praktijk

- Ziekenhuispatiënten aan het levenseinde met een aandoening voor palliatieve zorg ontvingen nog vaak (één of meerdere) hoogrisico medicatie. Deze studie liet zien dat deze groep een verhoogd risico loopt op medicatie gerelateerde schade. Het is van belang dat de inzet van de medicatie (bijv. antistolling) goed wordt afgewogen.

- De belangrijkste preventie strategieën voor de potentieel vermijdbare schade bij patiënten aan het levenseinde waren: reflectie/evaluatie en kwaliteitsborging. Zorgverleners kunnen bijv. leren van het reflecteren op zowel vermijdbare als niet-vermijdbare zorggerelateerde schade. Aangevuld met safety-II methodes, zoals leren van reflecteren op waarom bepaalde processen in de ene situatie wel goed gaat, en in de andere situatie niet goed gaat. 

Referentie

Schouten, B., van Schoten, S.M., Bijnsdorp, F.M. et al. Adverse events at the end of life of hospital patients with or without a condition relevant for palliative care: a nationwide retrospective record review study in the Netherlands. BMC Palliat Care 23, 145 (2024). https://doi.org/10.1186/s12904-024-01461-z

Links/meer informatie

Lees hier het volledige artikel. 

Voor meer informatie zie ook het rapport: Kwaliteitsindicatoren en zorggerelateerde schade aan het levenseinde: een retrospectief dossieronderzoek bij patiënten overleden in Nederlandse ziekenhuizen.