Sociaal-economische verschillen in kwaliteit van leven en zorggebruik in het laatste levensjaar van patiënten met gevorderde kanker: longitudinale resultaten van de eQuiPe studie

Recente resultaten van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL) tonen aan dat er sociaal-economische verschillen bestaan in de oncologie, zowel bij de diagnose, behandeling als bij de nazorg. Ook in de palliatieve setting ervaren patiënten met een lagere sociaal-economische positie (SEP) een hogere ziektelast. Desondanks zien zij minder vaak een medisch specialist, hebben zij een verminderde toegang tot hospicezorg en worden zij minder vaak gezien door een specialistisch palliatief team. Daarnaast zijn de huidige bevindingen, vooral in de palliatieve setting, veelal gebaseerd op cross-sectionele studies. Aangezien de kwaliteit van leven van patiënten met gevorderde kanker afneemt in het laatste levensjaar, is het aannemelijk dat dit van invloed is op de sociaal-economische verschillen in de laatste levensfase. Het doel van deze studie was dan ook om deze verschillen in kwaliteit van leven en zorggebruik in het laatste levensjaar van patiënten met gevorderde kanker in beeld te brengen. 

Methodiek

Longitudinale, prospectieve, multicenter, observationele studie naar kwaliteit van leven en kwaliteit van zorg in patiënten met gevorderde kanker (eQuiPe). Vanuit 40 Nederlandse ziekenhuizen werden patiënten van 18 jaar en ouder en met de diagnose stadium IV kanker geïncludeerd door hun behandelende arts. Patiënten vulden een baseline vragenlijst gevolgd door driemaandelijkse follow-up vragenlijsten in tot het moment van overlijden. SEP werd gedefinieerd als huishoudinkomen berekend op basis van hun 6-cijferige postcode. Socio-economische verschillen in kwaliteit van leven en zorggebruik zijn in kaart gebracht met een mixed-effect regressieanalyse.

Resultaten

In totaal zijn er 639 patiënten geïncludeerd, waarvan 14% een lage SEP, 59% een medium SEP en 28% een hoge SEP hadden. Patiënten met een lage SEP waren vaker lager opgeleid (40% vs. 18%, p<0.001) en hadden minder vaak een partner (61% vs. 90%, p<0.001) dan patiënten met een hogere SEP. Patiënten met een lage SEP hadden een grotere kans om ziekte-gerelateerde financiële problemen te ervaren in hun laatste levensjaar dan patiënten met een hogere SEP (28% vs. 12%, p=0.001; β 8.2, 95%CI 2.9-13.3). Onafhankelijk van SEP, steeg de kans op een ziekenhuis- of spoedeisende hulpopname naarmate het overlijden dichterbij kwam. Patiënten met een lagere SEP hadden wel vaker contact met een zorgprofessional dan patiënten met een hogere SEP (OR 1.9, 95%CI 1.0-3.5). 

Conclusie/aanbevelingen

In het laatste levensjaar van patiënten met gevorderde kanker komen enkele sociaal-economische verschillen voor. Het is belangrijk dat zorgverleners bewust zijn van de grotere financiële last en verhoogde zorggebruik in patiënten met een lagere sociaal-economische positie om gelijkwaardige levenseinde zorg te waarborgen.

Relevantie voor praktijk

• Patiënten met een lage SEP hebben een grotere kans op het ervaren van financiële problemen. Het is belangrijk om hen te ondersteunen bij het vinden van passende (financiële) hulp. Een doorverwijzing naar een maatschappelijk werker zou hierbij kunnen helpen.
• Het zorggebruik was hoger in patiënten met een lage SEP. Het aanwijzen van een casemanager als primair aanspreekpunt kan de toegang tot de zorg bevorderen en bijdragen aan betere ondersteuning voor deze doelgroep. 
• Onafhankelijk van SEP nam het aantal ziekenhuis- en spoedeisende hulpopnames toe in het laatste levensjaar, wat het belang van proactieve zorgplanning benadrukt om zo potentieel niet-passende levenseinde zorg te voorkomen. 

Referentie

Versluis MAJ, van der Linden YM, Oerlemans S, et al (2025). Socioeconomic disparities in health-related quality of life and healthcare use in the last year of life of patients with advanced cancer: Longitudinal results from the eQuiPe study. Support Care Cancer 33;265. DOI: 10.1007/s00520-025-09309-9

Meer informatie

Lees hier het artikel.

Lees hier meer over de eQuiPe studie.

Lees meer in het SES-rapport van IKNL in deel 1, deel 2 en deel 3.