Spirituele zorg in de palliatieve fase: goed voor patiënt én verpleegkundige 

Samenvatting 

Achtergrond 

Vanwege de vergrijzing neemt de behoefte aan palliatieve zorg toe. Palliatieve zorg kijkt op holistische wijze naar de patiënt. Spirituele behoeften zijn persoonlijk en belangrijk voor patiënten aan het einde van hun leven. Eerder onderzoek toont aan dat spirituele behoeften in de terminale fase toenemen vanwege het ervaren van existentiële nood en pijn. Spiritualiteit kan een bron van kracht zijn, wat leidt tot verhoogde kwaliteit van leven, beter begrijpen en om kunnen gaan met de ziekte en symptomen, beter besluitvorming en vermindering van depressie en hopeloosheid. Verpleegkundigen zouden dus tegemoet moeten komen aan de spirituele zorgbehoeften van patiënten in de palliatieve fase. Echter, onderzoek laat zien dat verpleegkundigen het verlenen van spirituele zorg lastig vinden. Terwijl het bieden van spirituele zorg zorgt voor meer werktevredenheid van verpleegkundigen. 

Resultaten 

In deze cross-sectionele studie vulden verpleegkundigen van de palliatieve units van drie ziekenhuizen in Turkije onder andere de ‘nurse job satisfaction scale’ (JSSN) en de ‘nurse spiritual care therapeutics scale’ (NSCTS) in. Hieruit kan geconcludeerd worden dat geestelijke verzorging matig frequent werd gegeven en er een hoge werktevredenheid was. Er was een significante positieve relatie tussen de frequentie van verlenen van spirituele zorg en werktevredenheid.   

Discussie 

Naast de eerdergenoemde positieve effecten van het ontvangen van spirituele zorg voor patiënten, is ook vast te stellen dat het verlenen van spirituele zorg positieve invloed heeft op verpleegkundigen door het zinvolle gevoel dat deze zorg geeft. Uit eerder onderzoek blijkt dat als er vrijheid is om fysieke, intellectuele, emotionele en spirituele kwaliteiten te kunnen uiten, werknemers productiever, creatiever en tevredener zijn. Daarnaast vergroot spiritualiteit de moraal, de eerlijkheid en het vertrouwen. Dit leidt tot betere prestaties, meer betrokkenheid, meer werkplezier, minder morele stress, minder uitval en minder burn-out. Dit wordt onderstreept door deze studie. 

Conclusie 

Als de omgeving zo wordt ingericht dat er spirituele zorg verleend kan worden, profiteren hier patiënten en zorgprofessionals van. Door te investeren in de spirituele dimensie kan de kwaliteit van zorg en de werktevredenheid verbeteren. Om deze reden wordt aanbevolen om het management van het ziekenhuis bewust te maken van de tekortkomingen in de spirituele zorg, zodat zij hun verpleegkundigen kunnen ondersteunen in het voorzien van spirituele behoeften. 

Commentaar 

In afbeeldingen van de onderlinge posities van de vier dimensies van palliatieve zorg wordt de spirituele dimensie vaak als kern weergegeven met de andere drie eromheen. Dit laat zien dat de spirituele dimensie de kern is van ons zijn. De existentiële dimensie is lange tijd ondergewaardeerd. Hierin vindt langzaamaan een verschuiving plaats. Er wordt steeds meer aandacht aan deze dimensie besteed. Deze studie beaamt dat deze aandacht terecht is. Op zorgafdelingen, zoals een hospice, waar frequent palliatieve zorg wordt verleend is er meer gelegenheid om spirituele zorg te verlenen. De verpleegkundigen kunnen uiting geven aan de hun eigen behoefte om spirituele zorg te leveren. Ervaren zij daardoor meer werkplezier dan de verpleegkundigen op andere zorgafdelingen, waar palliatieve zorg minder vanzelfsprekend is en er minder gelegenheid is om spirituele zorg te verlenen? Wat als er meer aandacht voor spirituele behoeften van patiënten en van zorgprofessionals zelf komt, maar de gelegenheid om hier uiting aan te geven blijft onveranderd? Zal dit dan de uitstroom van zorgprofessionals vergroten? Ik merk dat verpleegkundigen op alle zorgafdelingen zelf steeds meer aandacht hebben voor de spirituele dimensie. Zal hun verpleegkundig leiderschap zodanig zijn, dat zij bottom-up bereiken dat er meer gelegenheid komt om te kunnen voorzien in de spirituele behoeften van patiënten en van hunzelf? Leidt dit dan tot meer werktevredenheid wat uitstroom van zorgprofessionals tegengaat? Nu er meer aandacht komt voor de spirituele dimensie en voor verpleegkundige leiderschap zal de tijd dit gaan uitwijzen.

Thammara Lips, Verpleegkundig specialist palliatieve zorg 

Aslan, H. et al. “The relationship between palliative care nurses’ frequency of providing spiritual care and their job satisfaction: a cross-sectional study.’’ Journal of Palliative Care; 2024 December. DOI: 10.1177/08258597241301988 journals.sagepub.com/home/pal 

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie maart 2025. Bekijk alle e-pal-artikelen.