SCREENING: model tegen depressieve klachten  

Samenvatting 

Achtergrond 

Depressieve symptomen komen in de laatste dagen tot weken vaak voor bij mensen in de laatste levensfase. Symptomen als somberheid en het niet meer ervaren van vreugde (anhedonie) gaan vaak gepaard met angst, hopeloosheid, zinloosheid en de wens om te sterven. Dit heeft niet alleen impact op de kwaliteit van leven van de patiënt en diens naasten, maar leidt ook tot een slechtere prognose. Voor medische regiebehandelaars is het soms moeilijk te onderscheiden of het gaat om gepaste of pathologische stemmingswisselingen. Er zouden te weinig zorgverleners zijn die gespecialiseerd zijn in psychiatrie en palliatieve zorg. 

Ezelbruggetje SCREENIN

Het ezelsbruggetje ‘SCREENIN’ moet helpen om de zorg voor deze patiënten te verbeteren. SCREENIN is een hulpmiddel om beleid op de zorg voor patiënten met depressieve klachten met een zeer beperkte levensverwachting te verbeteren. SCREENIN staat voor:

• Screening: Het routinematig en snel screenen middels meetinstrumenten zoals de Patiënt Health Vragenlijst-2 (PHQ-2).
• Culturele verandering: Het bevorderen van een ondersteunende cultuur onder zorgprofessionals voor erkenning, beoordeling en behandeling van depressie bij een zeer korte levensverwachting.
• Onderzoek (Research): Het bevorderen van openheid van medici ten aanzien van onderzoek bij 
• mensen met extreem korte prognose.
• Milieu en hulpbronnen (Environment and resources): Het creëren van een ondersteunende omgeving, bijvoorbeeld privéruimtes voor consulten en het beschikbaar stellen van hulpmiddelen voor de zorg mensen met een depressie in de stervensfase, zoals toegankelijkheid therapie en hulpbronnen.
• Aanmoediging (Encouragement): Het aanmoedigen om depressieve klachten te melden door patiënten en zorgprofessionals en het destigmatiseren van psychische aandoeningen bij het omgaan met een levensbedreigende ziekte.
• Kennis (kNowledge): Opleiden van zorgprofessionals, zodat mensen met depressie beter begrepen worden.
• Interventie: Snel, empathisch en multidisciplinair ingrijpen
• INtegratie: Integreren van psychologische, psychiatrische en palliatieve zorg als onderdeel van routinematige zorg om de kwaliteit van leven te verbeteren.  

Conclusie 

Er is behoefte aan deskundigheidsbevordering, onderzoek en samenwerking tussen de psychische en de palliatieve zorg. Door een concrete aanpak met SCREENIN op te stellen, moet er routinematig gescreend worden op depressie, waarna deze klachten zorgvuldig beoordeelt en actief behandeld kunnen worden. Hierdoor zal de kwaliteit van leven van deze patiënten en hun naasten verbeteren.

Commentaar 

Het artikel zoemt in op depressieve klachten bij patiënten die een zeer korte levensverwachting hebben. Voor mijn gevoel zou je stemmingswisselingen al in een vroeg stadium willen traceren en op kunnen anticiperen in plaats van pas in de laatste dagen of paar weken van iemands leven. Door palliatieve zorg meer te integreren in een vroeg ziektestadium zou psychisch lijden waaronder depressie eerder worden gesignaleerd. Hierdoor zou niet alleen de kwaliteit van leven in de laatste dagen verbeterd kunnen worden, maar juist voor een langere periode. De richtlijn depressie in de palliatieve fase van pallialine geeft hier handvatten voor. Zo wordt ook de PHQ-2, die in het artikel wordt vermeld bij ‘screening’ van SCREENIN, vermeld als screeningsinstrument. Ook voor ‘integratie’ van SCREENIN is in Nederland steeds meer aandacht. Er zijn namelijk steeds meer scholingen (‘kennis’ van SCREENIN) over palliatieve zorg bij mensen met psychische of psychiatrische aandoeningen. Ergens misschien ook logisch, want uit de vierdimensionale benadering van de palliatieve zorg, vloeit de integratie van palliatieve zorg in alle sectoren voort. Dus ook in de psychologie. 

Thammara Lips, verpleegkundig specialist palliatieve zorg 

Trefw.: depressie, Screenin, 

Lee, W. et al. When Prognosis Is Extremely Short : Approach to Depression Care in the Last Days to Weeks of Life. Journal of Palliative Medicine 2025 Volume 00, Nr 00. DOI: 10.1089/jpm.2024.0420 

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie juni 2025. Bekijk alle e-pal-artikelen.