Het schilderij 'The vale of rest' (1858) door John Everett Millais

De schilder 

John Everett Millais werd in 1829 geboren in een gefortuneerde familie in Southampton. Hij is grotendeels opgegroeid in Jersey, waarmee hij zich zijn hele leven verbonden heeft gevoeld. Hij was een wonderkind. Door toedoen van zijn kunstzinnige en invloedrijke moeder werd hij als elfjarige toegelaten tot de prestigieuze Royal Academy Schools.  

Later was hij een van de oprichters van de ‘Pre-raphaelite Brotherhood, een hervormingsbeweging in de kunst. De narratieve schilderkunst, met realistische afbeeldingen van historische gebeurtenissen maakte daar deel van uit. Het werd de belangrijkste vorm van academische schilderkunst in de 19de eeuw. Deze stijl wordt gekenmerkt door oog voor détail, intense kleuren en complexe composities met nauwgezette imitaties van de natuur en streven naar hoge kwaliteit.  

Later veranderde hij van stijl, gedreven door economische noodzaak. Hij had een groot gezin met acht kinderen te onderhouden. Millais was ook een veelgevraagd illustrator van boeken en tijdschriften.  

In 1896 werd hij gekozen tot president van de Royal Academy of Arts. In datzelfde jaar overleed hij aan keelkanker. Hij ligt begraven in de St. Paul’s Cathedral in Londen. Zijn standbeeld staat bij een zijingang van Tate Britain, waar veel van zijn werken te zien zijn. 

Het schilderij 

Van alle schilderijen die hij heeft gemaakt was dit zijn favoriete. De titel en de ondertitel, in het Nederlands ‘Het dal der stilte. Waar de vermoeiden rust vinden.’, zijn ontleend aan een lied van Mendelssohn. 

We zien twee nonnen. De linker, een novice, is bezig een graf te graven. De rechter kijkt met een devote en bestraffende blik. In haar gevouwen handen een rozenkrans. Tegen het zachte avondlicht tekenen zich de silhouetten van populieren, eiken en de klok van een kapel af. De langwerpige wolk heeft de vorm van een doodskist, voorbode van de dood. 

Het idee voor het schilderij ontstond tijdens zijn huwelijksreis, op weg naar Schotland. Met Effie Gray, eerst zijn model, later ook zijn echtgenote, fantaseerde Millais over de duistere aspecten van de katholieke godsdienst. 

Sterfelijkheid wordt gezien als het thema van dit schilderij. De schedel aan de rozenkrans duidt op ‘memento mori’. Millais hield van contemplatie, dat verklaart zijn genegenheid voor nonnen. De keus voor katholieke nonnen en werkende vrouwen gold als controversieel in de Anglicaanse kerk. Het schilderij ademt ook een mystieke en mysterieuze sfeer, typerend voor Millais. 

Het werk werd eerst sterk bekritiseerd, maar later beschouwd als een van zijn grootste prestaties. Het werd in 1896 door Henry Tate persoonlijk aangekocht voor zijn Gallery. Het is nog altijd te zien in het tegenwoordige Tate Britain. 

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie februari 2022. Alle e-pal-artikelen staan hier.