Introductie

Om passende zorg te leveren in de laatste levensfase is het belangrijk dat kwetsbare personen, hun naasten en zorgverleners tijdig zorgwensen bespreken, zodat hier in de toekomst naar gehandeld kan worden. De acute COVID-19 situatie heeft laten zien dat snel beslissingen nemen omtrent zorgwensen en het levenseinde zeer stressvol kan zijn voor kwetsbare personen hun naasten.

Proactieve zorgplanning, of ook wel ‘advance care planning (ACP)’ genoemd is een communicatieproces waarbij mensen hun zorgwensen tijdig kenbaar maken. Proactieve zorgplanning kan de kwaliteit van zorg verbeteren en ongewenste of niet-noodzakelijke behandelingen verminderen. Daarnaast kan proactieve zorgplanning de relatie tussen de zorgvrager en diens naasten versterken. Bij proactieve zorgplanning zijn onder meer de arts, zorgvragers, naasten en verpleegkundigen betrokken. 

Resultaten

In de laatste levensfase vormen de waarden, wensen en behoeften van een persoon idealiter het vertrekpunt voor gepaste zorg. ACP-gesprekken moeten gericht zijn op de persoonlijke voorkeuren van een persoon en diens psychische, spirituele, sociale en fysieke behoeften. Omdat voorkeuren en behoeften van mensen kunnen veranderen, is het belangrijk om ACP-gesprekken regelmatig te voeren. 

In de praktijk is niet altijd duidelijk wie de verantwoordelijkheid heeft over het ACP-proces. Vanuit juridisch oogpunt is de behandelend arts verantwoordelijk voor proactieve zorgplanning. Betrokkenheid en leiderschap van artsen is onmisbaar. Desondanks kan proactieve zorgplanning enkel geleid door de arts ertoe leiden dat het ACP-proces overwegend medisch-georiënteerd is, terwijl ook niet-medische aspecten aan bod moeten komen.

Verzorgenden en verpleegkundigen staan dichtbij de kwetsbare persoon en diens naasten. Daardoor zijn zij toegankelijker dan de arts en vervullen zij een belangrijke rol in de zorgverlening. Zij signaleren bijvoorbeeld sneller veranderingen en leren veel over de persoon tijdens de verzorging. Daarom zijn verzorgenden en verpleegkundigen bij uitstek geschikt om gesprekken te voeren over persoonlijke wensen, voorkeuren of behoeften. Informatie die zij hieruit opdoen kunnen zij vervolgens gebruiken om op adequate wijze de behandelvoorkeuren te bespreken met de arts. 

Conclusie/aanbevelingen

Proactieve zorgplanning is een interprofessioneel proces waarbij betrokken zorgverleners elkaar aanvullen. Het is belangrijk dat artsen en andere zorgverleners de rol van de verpleegkundige erkennen en dat verpleegkundigen en verzorgenden zich bewust worden van hun eigen essentiële rol bij proactieve zorgplanning.

Relevantie voor praktijk

• Verduidelijk de rol van verzorgenden en verpleegkundigen tijdens proactieve zorgplanning. 
• Gebruik de kennis en informatie die verzorgenden en verpleegkundigen verzamelen tijdens de (dagelijkse) zorg, in het proces. 

Naar de publicatie

Bolt, S. et al (2021). De rol van de verzorgende en verpleegkundige in het advance care planning proces. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie.