Relatie toxiciteit en cachexie bij kankertherapie

Deze review is gebaseerd op literatuuronderzoek van artikelen gepubliceerd na januari 2018.

Samenvatting

Cachexie bij kanker is een metabool syndroom met afname van spiermassa (sarcopenie) met als gevolg progressief functieverlies. Internationaal definieert men cachexie als meer dan 5% gewichtsverlies in de laatste zes maanden of meer dan 2% bij mensen met sarcopenie, of een BMI lager dan 20 kg/m².

Zowel de onderliggende ziekte als de (intensieve) behandelingen zijn bijdragend aan het gewichtsverlies.

Cachectische patiënten hebben meer en ernstigere bijwerkingen van therapieën. Ook moeten zij vaker therapieën onderbreken, uitstellen of staken met een slechtere overleving tot gevolg. Omdat een slechte voedingstoestand een restrictie kan zijn voor intensieve behandeling is herkenning, preventie en zo mogelijk 'agressieve' interventie van ondervoeding van belang.

Chirurgische behandelingen:

Sarcopenie geeft een verhoogd risico op postoperatieve complicaties, zoals infecties, bloedingen, heroperaties en langere hospitalisatie, evenals delier en verminderd cognitief functioneren bij mensen ouder dan 65 jaar. Alleen studies gedaan bij lokale chirurgie van prostaatcarcinoom laten dit niet zien. Dit heeft mogelijk te maken met de lokale beperking en de relatief goede aard van de tumor vergeleken met andere maligniteiten.

Chemotherapie:

Berekening van therapeutische doseringen gaan uit van lichaamsoppervlak, maar houden geen rekening met lichaamsopbouw. Ook obese mensen kunnen sarcopenie hebben! Sarcopenie en cachexie vragen initieel al om dosisaanpassingen, maar leiden daarnaast ook tot meer bijwerkingen van behandelingen (hematologisch, gastro-intestinaal) plus korter progressie-vrij interval, kortere overleving en lagere quality of life. Ziekenhuisopnames duurden langer en kwamen vaker ongepland voor.

Radiotherapie: 

Deze behandeling wordt vaker ingezet als chirurgie of chemotherapie niet (meer) mogelijk of wenselijk is. Radiotherapie kan lokale klachtenverlichting geven en door toenemende nauwkeurigheid kan tegenwoordig voorkomen worden dat kritieke gastro-intestinale gebieden mee bestraald worden. Zodoende blijft voedselintake zoveel mogelijk gespaard.

In het algemeen wordt aangenomen dat cachexie bij kanker irreversibel is, maar de onderzoekers menen dat voedingsinterventies mogelijk ondersteunend kunnen zijn. Zij geven bijzondere aandacht voor gewichtsverlies bij mensen met hoofd-/hals-, long- en gastro-intestinale tumoren.
Vroeg signalering van ondergewicht en inzet van een diëtist(e) voor start van sondevoeding of dieet met lactosebeperking, verhoging vezelintake of veranderde vetintake kan een verbetering voor de patiënt betekenen. Actief op zoek gaan naar risicopatiënten hoort daar ook bij.

Commentaar

Wij weten van gewichtsverlies en daarmee grotere kans op uitsluiting van (ideale) intensieve therapieën en grotere kans op complicaties ervan. Oog hebben voor verborgen sarcopenie bij mensen met overgewicht is een aandachtspunt, evenals het actief op zoek gaan naar risicopatiënten. Daarbij moet je de mensen die opgenomen zijn geweest in het ziekenhuis en zij die hun behandelingen hebben moeten uitstellen of onderbreken in het bijzonder benaderen om bijtijds te kunnen interveniëren bij gewichts- en/of spiermassaverlies. Het vraagt om meer onderzoek, maar het heeft waarschijnlijk wel zin om deze interventie stevig in te zetten. Heeft absoluut minder bijwerkingen dan andere therapieën

Naar de publicatie

Chowdry, S.H., Chowdry, V.K. (2019) Cancer cachexia and treatment toxicity. Curr Opin Support Palliat Care 13;292-297.