Psychiatrische ziekte en naderend levenseinde: wat betekent dit voor acute zorg?

Inleiding

Patiënten met psychiatrische ziekten scoren hoger qua medische comorbiditeit. Hoewel middelengebruik, ongezonde leefstijl en bijwerkingen van medicatie bijdragen aan medische aandoeningen, krijgt deze groep patiënten minder zorg via poliklinieken, preventieve zorg en georganiseerde zorg voor chronische ziekten. Toch is het gebruik van spoedeisende zorg groter. Nog niet onderzocht is, hoe dat is in de laatste levensmaand bij terminaal zieke mensen met een pre-existente psychiatrische ziekte (PPZ).

Men had, voorafgaande aan deze literatuurstudie, aangenomen dat patiënten met PZZ vaker gebruik zouden maken van intensieve ziekenhuiszorg rondom het levenseinde en dat men vaker zou sterven in een verpleeghuis. Tevens verwachtte men een hoger risico op ziekenhuisopnames, IC-opnames en bezoeken aan de SEH in de laatste levensmaand.

Methode

Uit de databank van de academische en perifere ziekenhuizen, verbonden aan de universiteit van Washington, werd in de periode 2010-2014 een selectie gemaakt van overleden patiënten die voldeden aan de volgende criteria:

• 18 jaar en ouder
• geen dementie
• tenminste één chronische ziekte (kanker, COPD, coronaire hartziekte, hartfalen, chronische leverziekte, chronische nierziekte, DM en perifeer vaatlijden)
• doodsoorzaak kon anders zijn dan de chronische ziekte en mocht geen niet-natuurlijke zijn

PZZ werd aangenomen als er in de 13-24 maanden voorafgaande aan het overlijden sprake was van een ICD-9 diagnose van stemmings-, angst- of psychotische stoornis. Ook werd gekeken naar psychiatrische medicatie.

De te toetsen hypothese was dat patiënten met PPZ ernstigere lichamelijke aandoeningen zouden hebben en een meer versnipperde zorg zouden krijgen op poliklinieken en dat deze twee variabelen samen zouden hangen met een intensievere zorg in het ziekenhuis rondom het levenseinde.

Resultaten

Patiënten met PPZ stierven veel minder vaak in het ziekenhuis, maar vaker in een verpleeghuis, dan zij zonder PPZ. Voor overlijden in een hospice of thuis werden geen verschillen gevonden. Bij patiënten met PPZ werd wel vaker een bezoek gebracht aan de SEH in de laatste levensmaand, maar werd minder gebruik gemaakt van opname in het ziekenhuis of op de IC in het bijzonder. Dit was opmerkelijk gezien de bestaande hogere comorbiditeit en versnippering van zorg.

Discussie

Deze resultaten mogen niet geëxtrapoleerd worden naar andere settings, maar roept de vraag op of mensen met PPZ dezelfde mogelijkheden en bereikbaarheid hebben van acute zorg in de laatste levensmaand. Was er bewust voor gekozen op basis van shared decision making of schoten voorzieningen voor deze groep tekort? Meer onderzoek is hiervoor nodig.

Commentaar

Ondanks de beperkingen die deze studie kent (te selecte groep door de regio en de onderzochte klinieken? comorbiditeit niet gekwantificeerd) is het een eye-opener voor de professionele zorgverlener in elke palliatieve setting: Hebben wij voldoende oog en aandacht voor de kwetsbare groep patiënten met PPZ? Doen wij ze tekort of is het juist goed hen anders te benaderen in de laatste fase van hun leven? Uit ervaring weet ik hoe complex zorg voor hen vaak kan zijn, niet in het minst ook voor hun omgeving. Ik sta open voor goed onderzoek waaruit niet alleen kwantitatieve resultaten vloeien, maar waarin ook vooral de betrokkenen uitgenodigd worden om aan te geven wat ze nodig denken te hebben en hoe we zorg naar een kwalitatief hoger niveau kunnen tillen.

Over de publicatie

Lavin, K., et al (2017). Effect of psychiatric illness on acute care utilization at end of life from serious medical illness​ (niet openbaar). J Pain Symptom Manage 54;176-185.
 

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie januari 2018. Alle e-pal-artikelen staan hier.