Plaatsen van levenseindezorg en sterven in het gezondheidsbeleid van vier landen (EOLinPLACE)

Inleiding

De plaats van sterven en de mate waarin deze overeenkomt met de voorkeur van de patiënt, is een belangrijke indicator voor de kwaliteit van levenseindezorg. Dit onderwerp wordt internationaal onderzocht en is door de OECD aangemerkt als een prioriteit. Toch is het onduidelijk of, en op welke manier, ‘plaats’ wordt meegenomen in het gezondheidsbeleid rondom levenseindezorg. Deze studie heeft als doel te onderzoeken of en hoe gezondheidsbeleid in verschillende landen aandacht besteedt aan plaatsen van levenseindezorg en sterven.

Methodiek

We voerden een vergelijkende, kwalitatieve studie uit in de Verenigde Staten, Nederland, Portugal en Oeganda. Daarbij analyseerden we gezondheidsbeleid-documenten met behulp van de READ-methode (Ready materials, Extract data, Analyze data, Distill findings), een systematische methode voor documentanalyse in gezondheidsbeleidsonderzoek. De documenten werden geanalyseerd met een ‘directed content-analysis’ volgens Hsieh & Shannon (2005). De inclusiecriteria rondom tijdlijnen voor documentpublicatie verschilden per land en waren afgestemd op nationale beleidsontwikkelingen in de gezondheidszorg (specifiek levenseindezorg) in de afgelopen 2 decennia. De oudste documenten dateren uit 2001 (Oeganda) tot 2015 (Nederland) en de meest recente uit 2024 (alle landen).

Resultaten

Het eerste thema was ‘Narratieven over plaatsen’, waar bleek dat thuis sterven prioriteit kreeg en zorginstellingen (zoals ziekenhuizen en verpleeghuizen) vaak werden geproblematiseerd. 

Het tweede thema, ‘Beleidsmaatregelen met betrekking tot plaatsen’, bestond twee sub-thema’s:
i) ‘Beschikbaarheid van zorg op verschillende plaatsen’, waarbij geografische verschillen, personeelstekorten, wachtlijsten en financiële overwegingen de toegankelijkheid van levenseindezorg beïnvloedden; en 
ii) ‘Professionele expertise versus betrokkenheid van de maatschappij’, waar een belangrijke spanning zichtbaar werd tussen de mate waarin landen investeren in professionele deskundigheid (het formele zorgsysteem) enerzijds en het versterken van de rol van de maatschappij (burgers) anderzijds.

Conclusie

De bevindingen van deze studie bieden aanknopingspunten om de kwaliteit van levenseindezorg in diverse plaatsen van zorg en sterven te verbeteren. 

Aanbevelingen

1. Hoewel er in gezondheidsbeleid prioriteit wordt gegeven aan het verbeteren van zorg thuis, met empirisch-onderbouwde argumenten om dit te ondersteunen, laat onze studie zien dat beleidsmakers de potentiële voordelen van andere plaatsen van zorg en flexibele zorgoplossingen die keuzevrijheid en continuïteit van zorg bevorderen, mogelijk over het hoofd zien;
2. In beleidsdocumenten moet het belang worden benadrukt van het bespreken van voorkeuren voor plaatsen van levenseindezorg en sterven, en rekening houden met de behoeften en wensen van diverse subpopulaties.
3. Er is meer onderzoek nodig naar de determinanten van, en het effect van beleidsontwikkelingen op levenseindezorg.

Relevantie voor praktijk

• Dit is een van de weinige kwalitatieve internationale studies die beleidsstrategieën voor levenseindezorg onderzoekt, met nadruk op plaatsen van zorg en sterven, een belangrijke indicator voor levenseindezorg.

• De studie laat zien dat sommige gezondheidsbeleidsdocumenten over levenseindezorg geen aandacht besteden aan plaatsen van zorg en sterven.
• In verschillende landen werden belangrijke lacunes in de beschikbaarheid van levenseindezorg over diverse plaatsen van zorg en sterven geïdentificeerd.
• De bevindingen bieden concrete aanbevelingen om beleidsmakers te ondersteunen bij het verbeteren van levenseindezorg.

Referentie

Van de Beek, S.H., Gomes, B., Eckels, K., Pinto, S., Sanguedo, B., Olet, D.A., Namukwaya, E., Brooks, J.V., Belanger, E., & van der Steen, J.T. (2025). Places of end-of-life care and death in health policies of four countries (EOLinPLACE Project). Health & Place, 96, 103534. 

Meer informatie

Lees hier het volledige artikel.