Palliatieve zorg als ethische plicht voor alle medisch specialisten

Samenvatting   

Een basis om een goede medisch specialist te zijn is de ‘hele mens’ te behandelen, en niet alleen de ziekte. Palliatieve zorg gaat bij uitstek over de hele mens. 
Wanneer palliatieve zorg als ethische plicht beschouwd wordt, is dit een belangrijke stap in de erkenning van het belang om al in een vroeg stadium patiënten met een ernstige en kritieke ziekte palliatieve zorg aan te bieden om te proberen het algeheel welzijn maximaal te bevorderen. In dit artikel wordt het belang en de betekenis hiervan weergegeven.  

Achtergrond

De belangrijkste doodsoorzaken in de Verenigde Staten zijn chronische ziekten waarbij symptoomlast hoog en langdurig is. Overmatige medische behandelingen en verminderde kwaliteit van leven komen veel voor. Ondanks de geneeskundige technische vooruitgang en toegenomen vaardigheden van de medisch specialist gaan alle patiënten uiteindelijk overlijden. Het ontkennen van dit feit totdat iemand daadwerkelijk stervende is, leidt vaak tot fysiek en/ of existentieel lijden omdat onvoorbereide patiënten emotionele last ervaren van het nemen van complexe medische beslissingen. 
Artsen hebben de verplichting om pijn en lijden (zowel fysiek als existentieel) te verlichten en tegelijkertijd de vaak tegenstrijdige waarden, voorkeuren en doelen tussen patiënten, naasten en medisch specialisten in evenwicht te brengen. Pijn en lijden maken deel uit van het menselijk leven, echter: het is een ethische kernplicht om het welzijn te bevorderen door de patiënt in het geheel te zien. Er zal een toegenomen vraag zijn naar onderwijs op het gebied van het geven van deze holistische vorm van zorg. 

Opzet onderzoek/ methoden

Toegang tot palliatieve zorg wordt nog steeds beperkt door onjuiste definities, vooroordelen, een verkeerde voorstelling van zaken en het niet tijdig signaleren van de palliatieve fase. Hoewel wereldwijde organisaties, waaronder de Wereldgezondheidsorganisatie, de Verenigde Naties en de World Medical Association, het verlenen van palliatieve zorg hebben erkend als een mensenrecht voor patiënten en een ethische plicht voor artsen, beschouwen slechts enkele Amerikaanse specialistische organisaties het verlenen van palliatieve zorg als een ethische kwestie. Om meer bewustwording te creëren onder medisch professionals is er binnen de American Medical Association (AMA) een nieuwe medisch ethische code aangenomen. Deze code stelt een ethische plicht vast voor alle artsen in alle specialismen om tijdig palliatieve zorg te verlenen aan hen die er baat bij kunnen hebben. Ook wordt de toegang tot palliatieve zorg eenvoudiger gemaakt, het signaleren beter beschreven en misvattingen verduidelijkt. Het aannemen van deze code wordt ondersteund door wetgeving en beleidshervorming. Medisch specialisten zijn door deze ondersteuning en toegepast onderwijs beter in staat om zorg te leveren die kwaliteit van leven kan verbeteren. 

Resultaten

Doordat er misvattingen zijn rondom palliatieve zorg is het voor medisch specialisten soms moeilijk om behoefte aan palliatieve zorg te signaleren. De hardnekkige overtuiging dat palliatieve zorg de dood versnelt komt veelvuldig voor. Ook heerst nog steeds het idee dat men moet kiezen tussen het voortzetten van curatieve / levensverlengende handelingen of het ontvangen van palliatieve zorg. Het AMA-beleid roept op dat elk specialisme in een vroeg stadium kijkt naar palliatieve zorgbehoeften. En dat zij specialisten op het gebied van palliatieve zorg raadplegen wanneer situaties complex worden. De verplichte ethische code verduidelijkt dat palliatieve zorg een interdisciplinaire aanpak vereist waarbij zowel de patiënt als de familie behandeld wordt. 
In de Verenigde Staten is het zo geregeld dat palliatieve zorg voorbehouden is aan patiënten die in een hospice verblijven. De toegang tot palliatieve zorg wordt dus beperkt door bepaalde wetten en verzekeraars. In het nieuwe AMA-beleid wordt palliatieve zorg breder beschreven. Daardoor kan in een eerder stadium van de ziekte door welke arts dan ook palliatieve zorg aangeboden  worden, gelijktijdig met levensverlengende handelingen en in de thuissituatie. 

Conclusie 

Het nieuwe AMA-beleid en de Code voor Medische Ethiek inzake palliatieve zorg bieden de langverwachte en noodzakelijke ondersteuning en begeleiding voor alle artsen om deze ethisch noodzakelijke medische manier van zorg te bieden die de kwaliteit van leven van patiënten en hun verzorgers verbetert.

Commentaar/ reflectie 

De genoemde niet-juiste overtuigingen in dit artikel komen mij allemaal zeer bekend voor, vooral bij ‘snijdende’ specialismen zien we meer dan eens dat er alleen met patiënten gesproken wordt over mogelijkheden van behandelen. En niet naar zorg gericht op comfort en palliatie. Bijvoorbeeld ‘koste wat het kost’ een ledemaat amputeren bij vaatlijden, en dan vervolgens een geriater moeten raadplegen om de mogelijkheid van niet meer opereren te zien. Onvoorstelbaar in de huidige tijd. Er valt nog veel te doen op het gebied van palliatieve zorg! Wat ik in dit artikel waardeer is dat palliatieve zorg wettelijk ingebed gaat worden en dat financiering hierin meegenomen wordt (in Nederland is het nog steeds zo dat handelen geld oplevert, praten over en uiteindelijk niet meer (be) handelen levert minder op). 

Kristel Haarman, Verpleegkundig specialist, Consultteam ondersteunende en palliatieve zorg

Comer, A.R., Sulmasy, D. Assuring the Provision of Palliative Care as an Ethical Duty for all Physicians Journal of Pain and Symptom Management 70, nr1 (2025): e25-e27. DOI https://doi.org/10.1016/j.jpainsymman.2025.03.023

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie juni 2025. Bekijk alle e-pal-artikelen.