Methylfenidaat bij de vermoeide kankerpatient?

Bruera E., Valero V, Driver L ea Patient-Controlled Methylphenidate for Cancer Fatigue: A Double Blind, Randomized, Placebo-Controlled Trial
J Clin Oncol 2006; 24: 2073-2078

Samenvatting.
Vermoeidheid (fatigue) is een symptoom dat hoog scoort bij elk onderzoek bij kankerpatiënten. Er wordt dan ook veel onderzoek gedaan naar middelen om deze klacht te beïnvloeden.
In deze studie wordt met een dubbelblind gerandomiseerde methode geëvalueerd of methylfenidaat (bij ons als Ritalin® of methylfenidaattabletten) een gunstig effect heeft op vermoeidheidsklachten bij kankerpatiënten.
In een pilotstudy was een belangrijke effectiviteit gezien in een studie bij dertig patiënten die bij ernstige vermoeidheidsklachten 5 mg methylfenidaat namen en dit zo nodig steeds na twee uur konden herhalen tot een maximale dosis van 20 mg per dag. Vermoeidheid werd gemeten met de FACIT-F schaal en er was een significante verbetering van hun scores na acht dagen.

In deze studie wordt met een dubbelblind gerandomiseerde methode geëvalueerd of methylfenidaat(MF) een gunstig effect heeft op vermoeidheid. Geïncludeerd werden patiënten van een polikliniek voor palliatieve zorg, een mammapoli en een oncologische poli van een algemeen ziekenhuis. De inclusiecriteria voor patiënten waren beperkt tot vermoeidheidsklachten met een ernst van minstens 4 op een tienpuntschaal, normaal geestelijke functioneren (MMS ≥24/30) en het ontbreken van contra-indicaties tegen het gebruik van MF. Op de Zubrod performance schaal hadden zij een mediane performance van 2 (variërend van 0-4) Alle patiënten hadden kanker, maar er is niet beschreven in welk stadium van ziekte zij verkeerden.

112 patiënten werden gerandomiseerd tussen placebo en MF. 7 patiënten vielen uit, respectievelijk vier en drie in elke groep.
Patiënten mochten bij vermoeidheidsklachten elke twee uur een capsule nemen met 5 mg MF of placebo, met een maximum van vier capsules per dag.
Gedurende 7 dagen werden zij dagelijks gebeld door een researchverpleegkundige. Daarnaast hielden zij een dagboek bij van hun vermoeidheidsklachten en zij scoorden hun klachten op een tienpuntschaal voor zij een capsule slikten en twee uur erna.
Voor start van de behandeling en op dag 8 werden de scorelijsten van FACIT-F en een symptoomscorelijst (ESAS) afgenomen en patiënten konden op een tienpuntschaal aangeven hoe zij de behandeling ervaren(effectief tot helemaal niet effectief).

Er bleek geen significant verschil te zijn tussen patiënten die MF slikten of placebo. In beide groepen was een verbetering te zien op de scores van vermoeidheid en andere symptomen. Ook verbeterde in beide groepen de kwaliteit van de slaap. Er was geen verschil in bijwerkingen. Wel bleken meer mensen MF als effectief te ervaren dan placebo maar dit was niet significant.

Commentaar.
Het is duidelijk dat wij gerandomiseerde studies nodig hebben om medicamenteus ingrijpen bij subjectieve symptomen als vermoeidheid te evalueren. Het lag voor de hand dat MF, een wekamine en ook geschikt als snel werkend antidepressivum bij terminale patiënten, effectief zou zijn bij vermoeidheid. De ongeblindeerde pilotstudy laat een significante verbetering zien en dan blijkt in de geblindeerde gerandomiseerde studie dat er geen meetbaar verschil is met placebo. De conclusie van de auteurs is terecht dat er geen redelijke grond is om MF te gebruiken bij vermoeidheidsklachten bij kankerpatiënten.

Over de publicatie

Bruera, E., Valero, V., Driver, L., et al (2006). Patient-Controlled Methylphenidate for Cancer Fatigue: A Double Blind, Randomized, Placebo-Controlled Trial. J Clin Oncol 2006; 24:2073-2078

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie december 2017. Alle e-pal-artikelen staan hier.