Het omgaan met verzoeken tot euthanasie bij wilsonbekwame patiënten met dementie

De Nederlandse euthanasiewet maakt euthanasie bij dementie op basis van een schriftelijke wilsverklaring mogelijk. In de praktijk zijn artsen terughoudend. Wanneer in 2016 een ter zake wilsonbekwame patiënt met dementie op deze wijze euthanasie krijgt, ontstaat grote maatschappelijke onrust. Ruim 450 artsen ondertekenen de petitie ‘niet stiekem bij dementie’(Schuurmans, 2017). Dit artikel beschrijft waarom artsen deze petitie ondertekenden, met als doel inzicht te krijgen in de dilemma’s die artsen ervaren en waar zij zoeken naar ondersteuning.

Methodiek

Twaalf interviews zijn gehouden met artsen die de petitie hebben ondertekend. Daarin bespraken ze redenen voor het ondertekenen van de petitie en opvattingen over de mogelijkheden van euthanasie bij wilsonbekwame patiënten en goede zorg rondom het levenseinde. De data zijn thematisch geanalyseerd.

Resultaten

Artsen noemden vier redenen waarom zij de petitie steunden:

1. ervaren dilemma’s rond ‘stiekeme euthanasie’(het verlenen van euthanasie aan patiënten die niet meer goed begrijpen waar het over gaat),
2. het ‘té zwart/witte’ maatschappelijke debat,
3. het in het gedrang komen van hun persoonlijke morele grenzen en
4. de toenemende druk op hun.

Hier liggen drie motieven onder. Ten eerste benoemen zij essentiële aspecten voor het beoordelen van dergelijke euthanasieverzoeken. Hieronder vallen wederzijdse communicatie en indien dit niet mogelijk is: het gebruik van ‘consensuele toetsing’ (het bereiken van consensus door middel van het raadplegen van andere zorgverleners, de wilsverklaring, het patiëntdossier en overleg met familieleden), consistentie in de wens van de patiënt, een uitgebreid patiëntdossier en patiënt-specifieke afwegingen rondom slaapbevorderende medicatie. Het tweede motief is aandacht voor goede levenseindezorg. Als derde motief wordt de positie van ‘de arts als mens’ genoemd.

Conclusie/aanbevelingen

Naast verzet tegen ‘stiekeme euthanasie’, uiten artsen met de petitie-ondertekening hun zorgen over de ontwikkelingen rond euthanasie in Nederland. Zo maken artsen zich zorgen over de toenemende druk om te voldoen aan deze euthanasieverzoeken. Hierdoor voelen zij zich onder druk gezet om persoonlijke grenzen te overschrijden. Artsen worstelen met morele dilemma’s rondom de autonomie van mensen met afnemende beslisvaardigheid. Om tot overtuiging over de wens van de patiënt te komen, hebben artsen behoefte aan wederzijdse communicatie met de patiënt. Als deze communicatie niet mogelijk is, dan lukt het door ‘consensuele toetsing’ soms toch om tot de overtuiging te komen dat euthanasie hetgeen is dat de patiënt had gewild.

Relevantie voor praktijk

Essentiële aspecten voor het beoordelen van euthanasieverzoeken op basis van een schriftelijke wilsverklaring bij patiënten met dementie zijn: 

1. De mogelijkheid tot wederzijdse communicatie, of anders het gebruik van ‘consensuele toetsing’. 
2. Een uitgebreid patiëntdossier met vastlegging van de consistentie van de wens van de patiënt. 
3. Patiënt-specifieke afwegingen rondom slaapbevorderende medicatie.

Over de publicatie

Coers, D.O., de Boer, M.E., Sizoo, E.M., Smalbrugge, M., Leget, C. J.W., & Hertogh, C.M.P.M. (2023). Dealing with requests for euthanasia in incompetent patients with dementia. Qualitative research revealing underexposed aspects of the societal debate. Age and ageing, 52(1), afac310.

Meer informatie

Schuurmans, J., Chabot, B., Leeuwen, van, P. (2017). Niet stiekem bij dementie. Volkskrant

Heb je recent wetenschappelijk onderzoek gepubliceerd gerelateerd aan palliatieve zorg, en zou je hiervan een Nederlandse samenvatting willen plaatsen op Palliaweb? Neem dan contact op via onderstaande button. Je ontvangt een formulier waarmee je een samenvatting kunt indienen.

Dien een samenvatting in