Het Namaste Familieprogramma voor mensen met dementie en hun naasten

De symptomen van dementie bemoeilijken deelname aan betekenisvolle activiteiten, betrokkenheid bij sociale interacties en effectieve communicatie, wat mogelijk leidt tot een verminderde kwaliteit van leven van verpleeghuis-bewoners met dementie. Het bevorderen van positieve ervaringen via psychosociale interventies kan leiden tot een betere kwaliteit van leven voor verpleeghuisbewoners en hun mantelzorgers (zoals familie, vrienden en vrijwilligers). Echter, veel van die interventies en activiteitenprogramma’s zijn minder geschikt voor mensen met vergevorderde dementie of onbegrepen gedrag. Ook is er vaak geen rol voor de naasten. Dit onderstreept de behoefte aan wetenschappelijk onderbouwde psychosociale interventies voor mensen met vergevorderde dementie en hun mantelzorgers. 

Namaste Care is een dagelijks zorgprogramma dat gericht is op het verbeteren van de kwaliteit van leven door verbinding te maken met de persoon met dementie via betekenisvolle activiteiten, zintuiglijke stimulatie, sociale interactie en het maximaliseren van comfort. Het programma speelt in op de holistische zorgbehoeften van mensen met vergevorderde dementie en sluit goed aan bij de deskundige opvattingen over wat goede palliatieve persoonsgerichte zorg voor mensen met dementie inhoudt. Tot nu toe heeft onderzoek naar de effecten van Namaste Care vooral bestaan uit kwalitatieve kleinschalige studies en studies zonder controlegroep. Hoewel de eerste resultaten veelbelovend zijn, zijn gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken (RCT’s) nodig om het bewijs voor de effectiviteit van Namaste Care verder te onderbouwen.

Het primaire doel van dit onderzoek was het onderzoeken van de effecten van het Namaste Familie-programma op (1) de kwaliteit van leven van verpleeghuisbewoners met dementie en (2) de positieve zorgervaringen van mantelzorgers. Secundaire doelen waren het onderzoeken van de effecten van het programma op (3) het ongemak van bewoners, probleemgedrag, het gebruik van psychofarmaca en intercurrente aandoeningen, en op (4) de zorgbelasting, schuldgevoelens en conflicten in de zorg bij mantelzorgers van mensen met dementie. 

Methodiek

Deze cluster-RCT omvatte een nulmeting en follow-up metingen na 1, 3, 6 en 12 maanden. Randomisatie vond plaats op het niveau van het verpleeghuis, omdat het programma was opgebouwd rond groepen bewoners in plaats van individuele deelnemers. Een onafhankelijke statisticus randomiseerde gematchte clusters, bestaande uit paren van verpleeghuizen, naar de interventie- of controlegroep (verhouding 1:1). Verpleeghuizen werden geclusterd op basis van de inschatting van de invloed van de religieuze achtergrond van het verpleeghuis op de geleverde zorg, reeds geïmplementeerde psychosociale programma’s en programma’s voor familieparticipatie, ligging in een landelijke of stedelijke omgeving, het aantal bewoners op een afdeling, en of de afdeling deel uitmaakte van een kleinschalige woonvorm. 

De studie vond plaats in Nederlandse verpleeghuizen met afdelingen speciaal voor bewoners met dementie. Geschikte bewoners voor de studie hadden gevorderde dementie en een mantelzorger die bereid en in staat was om vragenlijsten in te vullen. Ook konden bewoners meedoen als zij niet konden deelnemen aan reguliere groepsactiviteiten, of matige dementie met probleemgedrag hadden, de zorg de verwachting had dat de bewoner baat zou hebben bij het programma, of een mantelzorger die volgens het personeel baat zou hebben bij het programma.

Het Namaste Familieprogramma is een dagelijks zorgprogramma voor mensen met dementie, gericht op zintuiglijke, psychosociale en spirituele ondersteuning om hun kwaliteit van leven te verbeteren. Activiteiten worden afgestemd om de wensen, interesses en behoeften van de bewoners. Het programma bestaat uit rustige, persoonlijke sessies met aandacht voor pijn, comfort, en sociale interactie. Idealiter worden er twee keer per dag sessies aangeboden in de ‘lege’ tijd tussen de vaste zorgmomenten in een rustige, huiselijke ruimte met zachte muziek en een aangename geur, zonder afleidingen. Tijdens de sessies worden ook lekkere hapjes en drankjes aangeboden. Mantelzorgers doen samen met het personeel mee. Medewerkers krijgen een gestructureerde training van 2 uur om de principes, doelen en voordelen van het programma te leren.

Resultaten

In dit onderzoek namen 19 van de 78 uitgenodigde verpleeghuizen deel, waarbij uiteindelijk 231 bewoners werden geïncludeerd. Tien verpleeghuizen deden mee in de interventiegroep, die het Namaste Familieprogramma kreeg aangeboden, en 9 verpleeghuizen in de controlegroep. 

Het Namaste Familieprogramma leidde niet tot verbeteringen in kwaliteit van leven of meer positieve zorgervaringen van mantelzorgers. Ook werden geen effecten gevonden op probleemgedrag, medicatiegebruik, mantelzorgbelasting of schuldgevoel. Wel zagen de onderzoekers een afname in lichamelijk ongemak en een duidelijke vermindering van ernstige gezondheidsincidenten, zoals longontstekingen, vooral na twaalf maanden. Daarnaast werd na verloop van tijd minder conflict tussen mantelzorgers en zorgpersoneel gerapporteerd. 

Conclusie

Samenvattend verbetert Namaste Familieprogramma het welzijn van bewoners met dementie door het verminderen van ernstige incidenten, longontsteking en ongemak. Het programma draagt bij aan het verbeteren van de verstandhouding tussen mantelzorgers en zorgmedewerkers. Het Namaste Familieprogramma bevordert betekenisvolle verbindingen tussen mantelzorgers en bewoners en stimuleert samenwerkingsverbanden tussen personeel en families.

Relevantie voor praktijk

• Om ervoor te zorgen dat het Namaste Familieprogramma praktisch uitvoerbaar is en de beoogde resultaten behaalt, is het essentieel om de onderdelen, processen en uitkomsten van het programma goed vast te leggen. Dit maakt het mogelijk om de implementatie op basis hiervan gericht aan te passen.
• De implementatie van een programma als het Namaste Familieprogramma heeft tijd nodig voordat de volledige effecten zichtbaar worden. Het vergroten van bewustwording en het realiseren van een cultuurverandering vergen tijd. Daarom zijn langere meetperiodes essentieel om de impact goed te kunnen beoordelen.
• Om familie en vrijwilligers beter te betrekken bij het Namaste Familieprogramma, wordt aangeraden sessies ’s avonds aan te bieden en familieparticipatie actief te stimuleren door het uitnodigen van familie voor specifieke activiteiten, het geven van regelmatige updates over het programma, gesprekken over familiebetrokkenheid bij opname van de bewoner in het verpleeghuis te houden, en het aanbieden van hulpmiddelen zoals de Gesprekshulp (FCDS; “mySupport”) om communicatie en betrokkenheid van familie te bevorderen. 
• Familiebetrokkenheid moet worden gestimuleerd, maar de mate daarvan moet afgestemd worden op en samen bepaald worden met de mantelzorger, waarbij rekening wordt gehouden met hun wensen, mogelijkheden, behoeften, belasting en de relatie met hun naaste.

Referentie

Smaling HJA, Joling KJ, Rijnhart JJM, et al. Namaste Care Family for people with dementia and family−A randomized controlled trial. Alzheimer’s Dement. 2025;21:e70495. https://doi.org/10.1002/alz.70495

Links & meer informatie

Lees hier het artikel.

Lees hier, hier en hier meer over het Namaste Familieprogramma.