Het belang van goed afscheid nemen

Samenvatting

Achtergrond 

Afscheid nemen van een patiënt bij wie het einde van het leven nadert kan voor een zorgverlener moeilijk zijn. Hoe kies je de juiste woorden? Op een zorgvuldige wijze afscheid nemen kan zorgen voor gevoel van empathie, dankbaarheid en een goede afsluiting bij zowel patiënten als zorgverleners. 

Opzet onderzoek/ methoden 

Het gaat hier om een kort artikel waarin deskundigen hun mening geven. En op anekdotische wijze tips en adviezen geven om de goede woorden te kunnen kiezen. 

Resultaten

In medische opleidingen wordt er weinig aandacht besteed aan afscheid nemen van patiënten. De nadruk ligt meer op het beginnen van patiëntenrelaties. Wanneer er niet goed afscheid genomen wordt kan dit voor gevoelens van nalatigheid zorgen. 

Als tip wordt gegeven: ‘wees duidelijk dat dit het laatste contact zal zijn’. En zorg dat je daar tijd voor vrij gemaakt hebt in je agenda. Patiënten van wie afscheid genomen wordt kunnen veel vragen hebben, en onzekerheid voelen (denk aan een oncoloog die niet meer ziektegericht kan behandelen). Zorg dat er bij het afscheid voldoende informatie gegeven wordt over mogelijkheden ‘hoe nu verder’. Zodat de patiënt verder kan.

Wanneer een zorgprofessional waardering uitspreekt naar de patiënt over bijvoorbeeld het kunnen dragen van de ziekte last en daar respect voor heeft, geeft dit een voldaan en ‘gezien’ gevoel. Wanneer er ruimte gegeven wordt voor emoties kunnen patiënten hun dankbaarheid tonen. Dit kan bij zorgprofessionals gemengde gevoelens geven omdat zij beperkingen aan het medisch handelen voelen. Zorg in dat geval dat je elkaar als zorgprofessionals ondersteunt om emoties te kunnen uiten. 

Discussie 

In dit artikel worden manieren getoond die in gepubliceerde literatuur zijn gevonden. Het is van belang te melden dat spontane ontmoetingen meer effect hebben dan dat de zorgprofessional zich focust op deze ‘aangeleerde’ technieken.

Conclusie

Goed afscheid nemen van een patiënt en naasten is een kunst die voor veel betekenis kan zorgen bij zowel de patiënt als de zorgverlener. Helaas is het wel een onderbelicht aspect van de medische zorg. 

Commentaar/ reflectie 

De intentie van goed afscheid nemen van patiënten is zeer goed te begrijpen, en zeer wenselijk in de praktijk. Het is invoelbaar dat patiënten en naasten zich enigszins ‘achter gelaten’ kunnen voelen als er geen tijd en goede woorden aan het einde van de behandelrelatie gegeven worden. 

Echter in de praktijk werkt het toch vaak anders, volle poli’s, veel patiënten en consulten. Het is in de praktijk bijna niet mogelijk om steeds stil te staan bij alle ‘laatste keren’. Echter, door dit artikel te lezen werd ik me wel weer meer bewust van het moment van afscheid nemen en dat ik alert ben op de juiste woorden en attitude. 
  
Kristel Haarman, verpleegkundig specialist  

Trefwoorden: afscheid, woorden, empathie

Over deze publicatie

Bujdos, V., ea. “The last visit, saying goodbye to patients.” Journal of Palliative Medicine, oct 2024. https://doi.org/10.1089/jpm.2024.0442

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie december 2024. Bekijk alle e-pal-artikelen.