De kracht van complementaire zorg

Achtergrond

Een van de doelen van palliatieve zorg is het verbeteren van de kwaliteit van leven door het verlichten van symptoomlast. Patiënten met gevorderde ziekten zoeken vaker naar complementaire en integratieve geneeskunde (CIM). Complementaire therapieën wordt vaak naast de reguliere behandelingen toegepast. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat muziektherapie impact had op pijnklachten, angst en de kwaliteit van leven. Van massagetherapie is bewezen dat het pijnklachten, angst en depressie vermindert. Van aromatherapie is er bewijs dat het misselijkheid, slaapproblemen, pijn en angst reduceert. Het nadeel van eerder onderzoek is de gevarieerde resultaten en het onduidelijke effect op lange termijn van deze drie complementaire therapieën. Het doel van deze review is om nieuw bewijs te inventariseren en te evalueren voor het toepassen van muziektherapie, aromatherapie en massagetherapie.

Resultaten en discussie

Muziektherapie

Recentere studies toonden de voordelen aan van muziektherapie in de palliatieve fase. Een significant effect bij pijn- en angstreductie werd het meest gerapporteerd, vooral als een muziektherapeut was betrokken. Daarbij werd aanbevolen om muziektherapie op te nemen in het algemene aanbod van pijnbehandeling. De effecten waren echter kortdurend of tijdelijk, vooral als er maar een sessie had plaatsgevonden. Muziektherapie bleek een toegankelijke en flexibile interventie te zijn, die patiënten waardeerden met een hoge mate van interesse, ontvankelijkheid en tevredenheid. Een onderzoek meldde dat muziek ook emoties van vermoeidheid of confrontatie met ziekte en autonomieverlies kan oproepen. Een ander onderzoek vond significante resultaten voor agitatiereductie. 

Aromatherapie

Deze review vond vergelijkbare resultaten als bij eerdere reviews over studies over aromatherapie als behandeling in de palliatieve fase. Bij klachten van misselijkheid en braken kon aromatherapie verlichting geven. De ernst van deze symptomen beïnvloedde wel het effect. Tevens werden positief effecten op stemming en slaapkwaliteit vermeld en werd aromatherapie door patiënten zeer gewaardeerd. Als kanttekening werd vermeld dat men alert moet zijn op allergieën voor de essentiële oliën.

Massagetherapie

Patiënten ervaarden massage vaak als positief, waarbij ook pijnklachten, stress, angst en depressie verminderden. Deze positieve effecten waren vaak van korte duur en er werden geen klinisch significante verschillen gevonden.

Conclusie

Deze review laat zien dat muziek-, aroma- en massagetherapie positieve effecten hadden zoals pijn- en/of angstreductie en verbetering van kwaliteit van leven. Er is meer onderzoek nodig om dit bewijs te versterken en het effect op andere symptomen te onderzoeken net als de mogelijke voordelen op de lange termijn.

Commentaar

Veel zorgmedewerkers vinden het fijn iets te kunnen doen voor hun patiënten. In de palliatieve fase waarin niet alleen de fysieke dimensie belangrijk is, zou complementaire zorg juist in beide behoeften kunnen voldoen: het kunnen handelen en aandacht hebben voor meerdere dimensies. Daarbij is het niet ‘baat het niet, dan schaadt het niet’. Zo kunnen de essentiële oliën van aromatherapie interacties hebben met bepaalde medicatie en kunnen de nabestaanden de gebruikte geur levenslang associëren met verdriet en dood. Bij het toepassen van complementaire zorg is dus kennis en kunde vereist, vergelijkbaar met andere handelingen zoals wondzorg, inbrengen van blaaskatheter of venapunctie. Indien zorgmedewerkers hierover beschikken is complementaire zorg een waardevolle aanvulling op hun beroepsuitoefening. Meer onderzoek is nodig om het effect van complementaire zorg vanuit zorgverlenersperspectief te onderzoeken. Evenals de invloed op schaarste van personeel en materiaal. Alleen als complementaire zorg in al zijn facetten wordt onderzocht, kan het een volwaardige plek naast de reguliere zorg innemen.

Thammara Lips, verpleegkundig specialist 

Over deze publicatie

Freeman, J., Klingele, A., & Wolf, U. (2024). Effectiveness of music therapy, aromatherapy, and massage therapy on people in palliative care with end-oflife needs: A systematic review., Journal of Pain and Symptom Management; 2024 july 24. DOI: 10.1016/j.jpainsymman.2024.07.024. NB Dit is een referaat van een preview-artikel. De redactie van JPSM kan nog wijzigingen aanbrengen.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie september 2024. Alle e-pal-artikelen staan hier.