Chronische pijn bij dementie en bij aandoeningen met een verhoogd risico op cognitieve achteruitgang.

Scherder EJA ea. Chronische pijn bij dementie en bij aandoeningen met een verhoogd risico op cognitieve achteruitgang. Tijdschr Geront en Geriatrie 2005; 36(3):116-121

Samenvatting.
In het artikel wordt gekeken of en op welke wijze demente ouderen pijn ervaren. Het tekortschieten van de pijndiagnostiek, vooral in een gevorderd stadium van dementie wordt weerspiegeld in een verminderd gebruik van pijnstillers door ouderen met een dementie.Inzicht in mogelijke veranderingen in pijnbeleving zoals die worden waargenomen in de schaarse studies,kan vergroot worden door kennis over de neuropathologie die per subtype dementie kan verschillen. Het is opvallend dat er helemaal geen studies zijn verricht naar pijnbeleving bij aandoeningen van het centrale zenuwstelsel met een verhoogd risico op cognitieve achteruitgang zoals de ziekte van Parkinson en multipele sclerose. Bij deze behoort pijn tot de klinische symptomen en het is tot dusver onbekend of er veranderingen in pijnbeleving optreden in een fase waarin het cognitief functioneren achteruitgaat. Men bespreekt ook nog een aantal instrumenten welke het meest geschikt zijn om pijn te diagnostiseren bij communicatieve en non-communicatieve patienten met een dementie.
De enkele studies die zijn gedaan tonen aan dat de ziekte van Alzheimer gepaard kan gaan met een afname in de affectieve pijnbeleving. Patienten met een vasculaire dementie zouden echter een toename in pijn kunnen ervaren.  Wanneer nieuwe klinische studies worden opgezet, is de vraag welke meetinstrumenten het meest geschikt zijn om pijn te diagnosticeren.
Pijnschalen die het meest gebruikt worden voor communicatieve patienten zijn;
Verbale pijnschalen,
“Verbal Descriptor Scale”,
– 7 keuzemogelijkheden lopend van geen pijn—meest intense pijn
“Verbal Rating Scale”
– keuze uit 5 beschrijvingen w.o. ‘beangstigend’

Visuele pijnschalen,
“Visual Analogue Scale”
-schaal loopt van 0(geen pijn)—100(meest intense pijn), schuifje.
“Faces Pain Scale”
– 7 gezichtsuitdrukkingen, geen—intense pijn

Numerieke pijnschalen,
“Numeric Rating Scale”
– 1—10 op een horizontale lijn.
“21 -point Box Scale”
21 blokjes op een horizontale lijn,in toenemende mate opgestapeld.

Deze pijnschalen zouden bij de meerderheid van de communicatieve demente ouderen kunnen worden toegepast.Dat is opmerkelijk omdat de score op de MMSE (Mini Mental State Examination) varieerde. Men heeft wel geprobeerd het begrip van de schalen te toetsen.Om het abstracte denken, noodzakelijk voor het begrip van visuele, analoge schalen , te toetsen, werd het CCSE  (Cognitive Capacity Screening Examination) afgenomen en liet men patienten een klok tekenen. De schrijvers stellen voor het verbale begrip, noodzakelijk voor de verbale pijnschalen, te toetsen mbv de subtest Begrip van Woorden en Begrip van Zinnen van de Stichting Afasie Nederland.Vwb de numerieke schalen zou vooraf aan de patient gevraagd kunnen worden naar het begrip van getalswaarden, bv is 6 groter of kleiner dan 2.
Observatieschalen worden gebruikt bij de non-communicatieve patienten; echter een nadeel is dat bv “kreunen”zowel een uiting kan zijn van de dementie, als van de pijn.Dit hoeft echter niet zo te zijn, bv “het ontbreken van een ontspannen lichaamshouding” kan ook een reflectie zijn van extrapyramidale symptomen bij M.Alzheimer.
Bloeddrukstijging, toename hartslag, ademhaling lijken geen betrouwbare methoden om pijn te diagnostiseren. Bij M.Alzheimer is aangetoond dat de verschillende subsystemen van autonome zenuwstelsel verschillend op pijn reageren.

Deze bijdrage is onderdeel van e-pal - editie maand jaartal. Alle e-pal-artikelen staan hier