TENS

Uitgangsvraag

Wat is het effect van TENS op pijn bij patiënten met kanker?

Methode: evidence-based

Aanbeveling

• De toepassing van TENS ter behandeling van pijn bij patiënten met kanker wordt niet aanbevolen (2D).

Inleiding

TENS (Transcutaneous electrical nerve stimulation) is een vorm van elektrotherapie. Bij TENS worden pijn-inhiberende zenuwbanen gestimuleerd.
Uitvoeringswijze: Bij TENS wordt gebruik gemaakt van een apparaat, dat door de patiënt te dragen is. Met een aantal elektrodes, die op de huid zijn bevestigd, krijgt de patiënt gedurende een vastgestelde tijd elektrische prikkels toegediend, die qua intensiteit niet tot een onaangename sensatie mogen leiden. De patiënt kan hier zelf in sturen.

Deze module is een evidence-based update van de module van de NVA-richtlijn van 2008.
In 2008 kwam de werkgroep tot de volgende aanbeveling:

• De werkgroep is van mening dat TENS overwogen kan worden bij de behandeling van pijn bij patiënten met kanker. 

Literatuur

Beschrijving van de studies 

Tot 2007
In de RCT van Hamza [Hamza 1999] werden 100 vrouwen die een hysterectomie of myomectomie ondergingen at random toebedeeld aan sham-TENS, laag frequente TENS (2 Hz), hoog frequente TENS (100 Hz) of mixed TENS (2/100 Hz) in gelijke groepen van 25 patiënten. Ten opzicht van de sham groep werden significante verschillen gevonden in het voordeel van de overige 3 interventiegroepen op alle meettijdstippen voor PCA gebruik in de 1e 24 uur, PCA dosering 1e 24 uur, PCA morfine dosering totale periode en duur PCA behandeling. De mix-TENS groep scoorde beter ten opzichte van de laag- en hoogfrequente groep voor de totale PCA dosering 1e 24 uur en totale PCA morfine dosering 1e 24 uur. Geen significante verschillen tussen de groepen werden gevonden voor de VAS-pijn op 24 en 48 uur.
In een evaluatief onderzoek van matige kwaliteit [van der Weide 2003] bij 54 patiënten met het Post Mastectomie Pijn Syndroom (PMPS) werd na behandeling met TENS een goed resultaat gevonden voor 18 patiënten, een matig resultaat voor 23 patiënten en een slecht resultaat bij 13 patiënten.

2007-2016
Er is één gerandomiseerde studie van na 2007 gevonden die het effect evalueerde van TENS op pijn bij patiënten met kanker. In de studie van Bennett [2010] werd in een cross-over design bij 24 patiënten met kanker en botpijn TENS vergeleken met placebo TENS. 

In de systematische review van Hurlow [2012] worden drie gerandomiseerde studies [Bennett 2010, Gadsby 1997, Robb 2007] besproken bij in totaal 88 patiënten, waarbij TENS met placebo wordt vergeleken. 

Kwaliteit van bewijs 

In de studie van Bennett [2010] is de allocation concealment, blindering en incomplete outcome data niet duidelijk beschreven wat een risico op bias is.
De systematische review van Hurlow [2012] heeft géén meta-analyse uitgevoerd en beschrijft enkel een narratieve synthese van de geïncludeerde studies.

TENS versus placebo

In de studie van Bennett [2010] is er géén statistisch significant verschil in pijn gevonden tussen de interventie-arm en controle-arm. De pijnscore in rust 1 uur na TENS was 2,11 (SD: 2,42) en 1,79 (SD: 2,18) na placebo (gemiddeld verschil: 0,32, 95%-CI: -1,52 tot 2,16). De pijnscore in rust daalde sterker na placebo TENS (-2,16) dan na TENS (-0,84). De pijnscore bij beweging 1 uur na TENS was 2,84 (SD: 2,17) en 3,05 (SD: 2,46) na placebo TENS (gemiddeld verschil: -0,21, 95%-CI: -2,07 tot 1,65). De pijnscore na beweging daalde bij TENS iets meer dan bij placebo TENS (-2,32 versus -2,0).
De andere twee studies betroffen twee gerandomiseerde studie bij resp. 49 patiënten met chronische pijn na behandeling i.v.m. borstkanker [Robb 2007] en 15 patiënten met een terminaal stadium van kanker en pijn en misselijkheid. In beide studies was er geen verschil in pijnscores tussen TENS en placebo TENS.
 

• Er is bewijs van zeer lage kwaliteit dat er geen verschil is in pijn tussen TENS vergeleken met placebo TENS bij patiënten met pijn en kanker.
  [Bennett 2010, Gadsby 1997, Hurlow 2012, Robb 2007]

2008

In de praktijk blijken patiënten met pijn bij kanker baat te ondervinden van TENS.

2019

Gelet op de bevindingen van bovengenoemde studies is er geen indicatie voor TENS voor behandeling van pijn bij patiënten met kanker.