Niet-medicamenteuze behandeling

Voedingsadviezen voor de patiënt

• Voedingsmiddelen die goed worden verdragen en waarvan de smaak wordt gewaardeerd
• Frequente kleine maaltijden en tussendoortjes om een lege maag te voorkomen (mits geen sprake is van maagretentie)
• Eventueel koude maaltijden, als de geur van eten tot klachten leidt
• Gebruik van maaltijden en tussendoortjes op momenten dat de klachten minder aanwezig zijn; benut goede momenten
• Voldoende vocht (minimaal 1,5 l/dag)
• Eventueel drinken van cola (met of zonder prik)
• Eventueel zuigen op ijsklontje of waterijsje. Soms worden ook stukjes ingevroren/gekoeld fruit gewaardeerd
• De inzet van dieetpreparaten, indien handhaving of verbetering van de voedingstoestand wordt nagestreefd (zie richtlijnen Anorexie en gewichtsverlies, Algemene voedings- en dieetbehandeling en Ondervoeding bij patienten met kanker). Een consult van een diëtist is hierbij noodzakelijk.

Leefregels

• Rechtopzittende houding gedurende 30-45 minuten na voedselinname
• Rustige omgeving en frisse lucht
• Goede mondhygiëne en mondverzorging (zie richtlijn Klachten van de mond)
• Voldoende opvangmaterialen, tissues en water om mond te spoelen.

Raad de patiënt af op het gebied van voeding en leefregels

• Geur en aanblik van eten, indien dit tot klachten leidt. Haal eten direct weg als het niet is/wordt gebruikt
• Vetrijke, sterk gekruide, te warme of sterk geurende maaltijden
• Koude dranken
• Knellende kleding
• Sterk ruikende parfums.

Toediening van vocht en elektrolyten

Indien er op grond van anamnese, lichamelijk onderzoek en eventueel laboratoriumonderzoek aanwijzingen zijn voor (dreigende) dehydratie kan parenterale vochttoediening worden overwogen, afhankelijk van de levensverwachting en de wens van de patiënt (zie richtlijn Dehydratie en vochttoediening). Indien er sprake is van hypokaliëmie kan kalium i.v. worden gesuppleerd.

Maaghevel

Het gebruik van een maaghevel kan worden overwogen bij heftig braken als gevolg van een totale obstructie van de pylorus of het duodenum, een ileus of een niet te behandelen gastroparese. In deze situaties kan een neusmaagsonde of een bestaande PEG-katheter als hevel gebruikt worden om de maaginhoud af te laten lopen en zo braken te voorkomen.

Acupunctuur en acupressuur

Er zijn aanwijzingen dat acupunctuur en/of acupressuur (in de vorm van drukmassage of een speciaal polsbandje) effectief zijn bij misselijkheid en/of braken, met name na operatie en na chemotherapie.

Complementaire zorgvormen en psychologische technieken

Complementaire zorgvormen en psychologische technieken worden met name toegepast bij misselijkheid en/of braken wanneer psychische factoren (angst en spanning) en conditionering (bij anticipatoire misselijkheid en/of braken) een belangrijke rol spelen. Deze vorm van misselijkheid en/of braken reageert vaak slecht op anti-emetica. Deze technieken werken doordat ze ontspanning, afleiding en/of een gevoel van zelfcontrole teweegbrengen. In eerste instantie is instructie door een fysiotherapeut of psycholoog noodzakelijk. In veel gevallen kan de arts of de verpleegkundige dan wel de naaste de techniek daarna zelfstandig toepassen.

De hieronder genoemde technieken zijn met name onderzocht bij misselijkheid en/of braken door chemotherapie (zie ook richtlijn Complementaire zorg):

• massage van voeten, handen of gezicht
• aromatherapie (al dan niet in combinatie met massage)
• ontspanningsoefeningen (progressieve spierrelaxatie), met of zonder geleide fantasie
• luisteren naar muziek

De gekozen benadering moet worden afgestemd op de patiënt. De ene patiënt zal meer baat hebben bij een benadering gericht op lichamelijke ontspanning, terwijl voor de andere een meer actieve gedragstherapeutische wijze van hanteren aangewezen is.