Scopolaminebutyl voor buikpijn

Uitgangsvraag

Wat is het effect van scopolaminebutyl op krampende buikpijn bij een ileus bij patiënten met kanker in de palliatieve fase?

Methode: consensus-based

Aanbeveling

Geef bij krampende buikpijn bij een ileus op basis van peritonitis carcinomatosa of obstructie bij een patiënt met kanker in de palliatieve fase scopolaminebutyl; startdosis 60 mg/24 uur continu of 4dd 15 mg, s.c. of i.v., evt. op te hogen tot 120 mg/24 uur.

Inleiding

Scopolaminebutyl (Buscopan®) is een anticholinergicum dat werkt via competitieve remming van de muscarine-receptoren in het gladde spierweefsel in maag- en darmwand. Hierdoor heeft het een spasmolytisch effect en daarom wordt het gebruikt voor de behandeling van krampende buikpijn bij een ileus. Daarnaast heeft het een anti-emetisch effect doordat het de gastro-intestinale secretie doet afnemen en door het effect op de vestibulaire cellen.
NB In de Engelstalige literatuur wordt gesproken over hyoscine butylbromide en scopolamine butylbromide.

Literatuurbespreking

Er zijn geen gerandomiseerde placebogecontroleerde studies gedaan naar het effect van scopolaminebutyl op krampende buikpijn bij een ileus bij patiënten met kanker in de palliatieve fase.

In een gerandomiseerde studie waarin het effect op braken vergeleken werd van scopolaminebutyl 60 mg/dag en octreotide werd ook gekeken naar andere symptomen, waaronder krampende buikpijn [Peng 2015]. Er werd geen significant verschil gevonden in het voorkomen van krampende buikpijn tussen beide groepen.

Over het effect van scopolaminebutyl op krampende buikpijn bij een ileus bij patiënten met kanker in de palliatieve fase kan geen uitspraak worden gedaan op basis van gerandomiseerd onderzoek.

In de studie van Currow waarin het effect van octreotide op braken bij een ileus vergeleken werd met placebo kon volgens protocol gestart worden met scopolaminebutyl (20 mg s.c. zo nodig ieder uur met een maximum van 120 mg/dag) bij aanwezigheid van krampende buikpijn (koliekpijn) of ongecontroleerd braken [Currow 2015]. Hoewel er geen verschil was tussen beide groepen ten aanzien van pijn, werd wel in de octreotide-groep vaker gestart met scopolaminebutyl (p=0.004; gemiddeld aantal doses 0.51 voor octreotide en 0.17 voor placebo).

In de studies waarin scopolaminebutyl vergeleken werd met octreotide werden geen significante verschillen gevonden in het voorkomen en verloop van krampende buikpijn tussen beide groepen [Mercadante 2000, Ripamonti 2000, Mystakidou 2002, Peng 2015].

Op grond van het werkingsmechanisme mag verwacht worden dat octreotide minder effect heeft op het gladde spierweefsel in de darmwand en daarmee minder tot geen effect zal hebben op krampende buikpijn. Om die reden kan in geval van misselijkheid en braken in combinatie met krampende buikpijn scopolaminebutyl in plaats van octreotide overwogen worden. Hiermee volgt de werkgroep de aanbevelingen in de Franse richtlijn, waarin scopolaminebutyl wordt geadviseerd bij krampende buikpijn [Laval 2014]. Ook Ripamonti komt in een review tot het advies in geval van persisterende krampende buikpijn ondanks de inzet van opioïden scopolaminebutyl te starten [Ripamonti 2008]. Zij baseert dit op de mening van deskundigen (expert opinion).

De aanbevolen startdosering is 60 mg/24 uur continu of 4dd 15 mg, s.c. of i.v. Eventueel kan de continue dosering worden opgehoogd tot maximaal 120 mg/24 uur.
Voor bijwerkingen: zie de Scopolaminebutyl bij braken.