Behandeling van tonusstoornissen
Uitgangsvraag
Hoe behandel ik tonusstoornissen bij mensen met dementie in de palliatieve fase?
Methode: evidence-based
Aanbevelingen
- Overweeg het toepassen methode Passiviteiten Dagelijks Leven, waaronder in het geval van paratonie streven naar een comfortabele en ondersteunende zit- en/of lighouding.
- Wees alert op pijn of ongemak bij paratonie of verminderde tonus.
Onderzoeksvragen
Om de uitgangsvragen van deze module te beantwoorden is een systematische analyse van de literatuur nodig. De onderzoeksvragen die hiervoor zijn onderzocht, zijn PICO-gestructureerd:
Wat zijn de (on)gunstige effecten van medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandelopties ten opzichte van een andere interventie of placebo bij patiënten met dementie in de palliatieve fase en/of gedragsproblemen/stemmingsstoornissen of pijn of tonusstoornissen of problemen hebben met vocht, voeding en kunstmatige toediening?
Tabel 1. PICO
| P | Patiënten met dementie in de palliatieve fase en/of gedragsproblemen/stemmingsstoornissen of pijn of tonusstoornissen of problemen hebben met vocht, voeding en kunstmatige toediening |
| I | Medicamenteuze en niet-medicamenteuze behandelopties |
| C | Een andere interventie of placebo |
| O | Kwaliteit van leven, kwaliteit van sterven, gedrag/stemming, bijwerkingen, patiënttevredenheid bij naasten, mortaliteit, bijwerkingen/negatieve effecten |
Zoeken naar wetenschappelijk bewijs
Op 7 maart 2022 is in de databases Embase, Medline, Psycinfo en Cinahl gezocht naar wetenschappelijke literatuur. De zoekactie leverde 2.685 resultaten op. De volledige zoekactie is beschreven in de bijlage Zoekverantwoording en beoordeling.
In- en exclusiecriteria onderzoeksvraag
De literatuur is systematisch geselecteerd op basis van vooraf gestelde criteria. Deze criteria luiden als volgt:
- Vergelijkend onderzoek zoals een (gerandomiseerd) gecontroleerd onderzoek of case-controle studie;
- Patiënten met dementie in de palliatieve fase;
- De interventie bestaat uit een medicamenteuze of niet-medicamenteuze behandeling;
- De controle interventie bestaat uit een andere interventie of placebo;
- De uitkomstmaten zijn gerapporteerd.
Literatuur is geëxcludeerd wanneer er geen sprake was van vergelijkend onderzoek of de palliatieve fase niet goed was gedefinieerd.
De selectiecriteria zijn toegepast op de referenties verkregen uit de zoekactie. In eerste instantie zijn de titel en abstract van de referenties beoordeeld. Hiervan werden 21 referenties geïncludeerd voor de beoordeling op basis van het volledige tekst artikel. Na de beoordeling van de volledige tekst is één studie definitief geïncludeerd voor de literatuuranalyse. In de exclusietabel in bijlage Zoekverantwoording en beoordeling is de reden voor exclusie van de overige 20 referenties toegelicht.
Resultaten
De zoekactie leverde geen resultaten op voor deze onderzoeksvraag.
| GEEN EVIDENTIE | Er is geen literatuur gevonden over de effectiviteit van behandelingen van tonusstoornissen bij mensen met dementie in de palliatieve fase. |
Er is onvoldoende bewijs voor specifieke aanbevelingen t.a.v. behandeling van tonusstoornissen bij patiënten met dementie in de palliatieve fase. Tonusveranderingen kunnen pijn en ongemak tot gevolg hebben. Zorgverleners dienen hierop alert te zijn, vooral als de patiënt met dementie dit niet meer verbaal kan uiten. Wanneer patiënten met dementie niet meer actief van houding kunnen veranderen, kan de rompstabiliteit zodanig verminderen dat er pijn en/of decubitus ontstaat. Houdingscontrole is belangrijk om dit te signaleren zodat er fysieke ondersteuning aangebracht kan worden. Bij paratonie is het dan ook goed om ondersteuning te bieden bij het zitten en liggen, omdat de patiënt met dementie zelf niet meer in staat is om zijn lichaam in een comfortabele positie te brengen. Bij ernstige vormen van paratonie kan een ligorthese het comfort verbeteren. Passief doorbewegen wordt niet aanbevolen aangezien het artikel van Hobbelen (2011) uitwijst dat dit geen effect heeft op pijn, andere klachten en verpleegbaarheid [Hobbelen, 2011].
De methode Passiviteiten Dagelijks Leven (zie module Behandeling bij probleemgedrag voor nadere toelichting) kan ook hier behulpzaam zijn. Het optreden van tonusstoornissen kan in de zorg namelijk praktische knelpunten opleveren op één of meerdere handelingsgebieden. Het toepassen van een belevings- en mensgerichte benadering en het gebruik maken van zorgtechnieken en/of hulpmiddelen kan een tonusverlagend resultaat geven en tot minder afweerspanning leiden. Op deze manier kan de patiënt de zorg als aangenamer en minder stressvol ervaren en zorgverleners de zorg als minder fysiek belastend ervaren [van Dijk, 2008].
Maak bij de behandeling van tonusstoornissen gebruik van de expertise van de ergotherapeut en fysiotherapeut; zij kunnen in genoemde aanbevelingen praktische adviezen en behandeling geven gericht op verlichting van de klachten en optimalisatie van kwaliteit van leven van de patiënt alsook op het verlichten van de ervaren zorglast door verplegend personeel/mantelzorgers.
van Dijk GC. Care of people who are powerless in daily living (PDL care): a theoretical approach, Faculty of Medical Sciences/UMCG, 2008.
Hobbelen Johannes S.M., Tan, Frans E.S. Tan, Frans R.J. Verhey, Raymond T.C.M. Koopmans, Rob A. de Bie. Prevalence, incidence and risk factors of paratonia in patients with dementia: a one-year follow-up study. International Psychogeriatric Association. 2011 Sep;23(7):1051-60. doi:10.1017/S1041610211002468.