Opioïdrotatie

Vastgesteld: 12-06-2019
Regiehouder: Nederlandse Vereniging voor Anesthesiologie

Aanbevelingen Literatuurbespreking Overwegingen

Uitgangsvraag

Leidt opioïdrotatie tot betere pijnbehandeling en/of minder bijwerkingen bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen?

Methode: consensus-based

Aanbevelingen

Bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen:

Pas opioïdrotatie toe als er sprake is van onvoldoende effect en/of onacceptabele bijwerkingen van een opioïd.
Maak bij opioïdrotatie gebruik van de onderstaande conversiefactoren:
- oraal morfine:oraal oxycodon = 1,5:1
- oraal morfine:oraal hydromorfon = 5:1
- oraal morfine:transdermaal fentanyl = 100:1
- oraal morfine:transdermaal buprenorphine = 100:1
- oraal morfine:oraal methadon = variabel tussen 5:1 en 10:1
- oraal oxycodon:oraal hydromorfon = 3,3:1
- oraal morfine:oraal tramadol = 1:10
- oraal morfine:tapentadol = 1:2,5

Omrekentabel opioïden^I
MORFINE		FENTANYL	OXYCODON		HYDROMORFON		TRAMADOL	BUPRENORFINE	TAPENTADOL
oraal	s.c./i.v.	pleister	oraal	s.c./i.v.	oraal	s.c./i.v.	oraal	pleister	oraal
mg per 24 uur	mg per 24 uur	μg per uur	mg per 24 uur	mg per 24 uur	mg per 24 uur	mg per 24 uur	mg per 24 uur	μg per uur	mg per 24 uur
30	10	12	20	10	6^II	2	150
60	20	25	40	20	12	4	300		150
120	40	50	80	40	24	8	-^III	52,5	300
180	60	75	120	60	36	12	-		^V
240	80	100	160	80	48	16	-	105
360	120	150	240	120	72	24	-	-^IV
480	160	200	320	160	96	32	-	-

^I Bij het overgaan van het ene opioïd naar het andere (opioïdrotatie) vanwege bijwerkingen wordt geadviseerd om 75% van de equi-analgetische dosis te geven.
^II Deze dosering kan in de praktijk niet gegeven worden, omdat de laagste dagdosering van het slow releasepreparaat 4 mg is en het middel 2x per dag moet worden gegeven.
^III De maximale dagdosering van tramadol is 400 mg/24 uur.
^IV Hogere doseringen buprenorfine dan 140 μg per uur worden niet geadviseerd.
^V De maximaal onderzochte dosis is 500 mg/dag. Over hogere doses kunnen geen uitspaken worden gedaan.

Inleiding

Opioïdrotatie of opioïdswitch is het vervangen van het ene opioïd door een ander bij patiënten die ofwel te veel pijn houden ondanks adequate dosering dan wel te veel bijwerkingen van een opioïd ervaren.

Literatuur

Er is geen enkele studie gevonden die het effect evalueerde van opioïdrotatie op pijn en/of bijwerkingen bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfale

De werkgroep ziet geen reden waarom de indicatie voor opioïdrotatie of de conversiefactoren anders zouden zijn bij patiënten met gevorderde stadia van COPD of hartfalen dan bij patiënten met kanker. De aanbevelingen zijn dan ook hetzelfde als bij patiënten met kanker.