Mondspoeling

Uitgangsvraag

Welke mondspoelmiddelen kunnen worden geadviseerd voor patiënten in de palliatieve fase aanvullend op de standaard mondzorg?

Methode: consensus-based 

Aanbevelingen

• Controleer of de patiënt slikproblemen heeft waardoor mondspoeling gecontraindiceerd is.
• Adviseer mondspoeling als de dagelijkse mondverzorging niet (meer) volstaat. Het doel van mondspoelmiddelen is het voorkomen van mondproblemen door het bestrijden van bacteriën en het verlichten van pijn door stomatitis. 
• Gebruik alleen een mondspoeling bij een slechte mondhygiëne, gingivitis, parodontitis of stomatitis wanneer een tandarts of mondhygiënist dit adviseert.
• Bij het gebruik van choorhexidine is het raadzaam om overleg te plegen met de tandarts of mondhygiënist vanwege de bijwerkingen op langere termijn.
   

Voor deze uitgangsvraag is geen systematisch literatuuronderzoek verricht.

Voor deze overwegingen is niet-systematisch gezochte literatuur en ervaringen van de werkgroep meegenomen. 

Het gebruik van mondspoeling kan een waardevolle aanvulling zijn op de dagelijkse mondverzorging. Mondspoeling biedt niet alleen verfrissing, maar kan ook helpen bij het verminderen van bacteriën, halitose en het voorkomen van orale mucositis en infecties in de mondholte. Indien de patiënt niet meer in staat is om te spoelen, wordt het gebruik van een mondspoeling afgeraden. Het advies in dit geval is om een gaasje in de mondspoeling te drenken en deze methode te hanteren voor de toepassing van de spoeling. 

Er zijn speciale spoelingen verkrijgbaar die zijn ontworpen voor mensen met een gevoelige mond of die gevoelig zijn voor irritaties. Deze spoelingen bevatten vaak ingrediënten die mild zijn voor het mondslijmvlies en tegelijkertijd effectief zijn in het doden van bacteriën.
Bij het gebruik van een mondspoeling door palliatieve patiënten is voorzichtigheid geboden, vooral als de patiënt niet meer goed kan slikken (zie module Slikstoornissen). Als de patiënt bijvoorbeeld niet in staat is om zelf te spoelen, kan een verdunde versie van de spoeling worden gebruikt die kan worden aangebracht met een wattenstaafje, een gaasje of een zachte doek.
Door het gebruik van mondspoeling in de palliatieve fase kunnen comfort en hygiëne worden verbeterd, wat kan bijdragen aan de kwaliteit van leven van de patiënt.
Zie in tabel 2 Mondspoelmiddelen en indicatie in de palliatieve fase de mondspoelingen die kunnen worden toegepast in overleg met de tandarts of mondhygiënist.

Mondspoelingen worden vaak toegepast om orale aandoeningen zoals stomatitis en orale mucositis te behandelen of te voorkomen. Verschillende studies hebben de effectiviteit van specifieke mondspoelingen bij uiteenlopende populaties onderzocht. Deze studies tonen de variëteit aan in mondspoelingen die effectief kunnen zijn bij verschillende patiëntengroepen en wijzen op de noodzaak van verdere gerichte studies om de beste behandelingsopties te identificeren.

In een systematische review van de literatuur beoordeelde Da Silveira Teixeira et al. [2019] de invloed van chloorhexidine en povidonjood op het herstel van orale wonden. Uit de literatuurstudie bleek dat beide middelen een goed antiseptisch effect hebben bij orale wonden, zoals parodontis en peri-implantitis. Vooral povidonjood was effectief in het reduceren van mucositis.
Sahebjamee [2015] voerde een klinische trial uit om de effectiviteit van aloë vera en benzydamine mondspoelingen te vergelijken bij door bestraling geïnduceerde orale mucositis. Beide mondspoelingen waren effectief, maar aloë vera werd als veiliger beschouwd vanwege minder bijwerkingen.

Ahmadi [2012] onderzocht middels een review van de literatuur het mogelijke effect van aloë vera mondspoeling in verschillende doseringen op het verminderen van door bestraling geïnduceerde orale mucositis bij patiënten met hoofd- en halskanker. De uitkomst van de deze studie suggereert dat aloë vera in een concentratie van 70-95% drie maal daags mogelijk een beschermend effect heeft bij een bestraling geïnduceerde orale mucositis en mogelijk ook een (ernstige) candida infecties zou kunnen voorkomen. De kwaliteit van de studies is echter laag.
In een onderzoek van Khanjani Pour-Fard-Pachekenari et al. [2019] werd het gebruik van honingmondspoeling en een mondzorgprotocol geëvalueerd bij patiënten met acute myeloïde leukemie die chemotherapie hadden ondergaan. De onderzoekspopulatie werd opgedeeld in 3 groepen, 2 interventie- en 1 controlegroep. De interventiegroepen kregen naast de dagelijkse mondverzorging een mondspoeling. Een interventiegroep een Saline mondspoeling, de ander een honingmondspoel middel (natuurlijke honing en vrij gemaakt van bacteriën), 3x daags. De mondspoeling moest minimaal 30 seconden in de mond worden gehouden en er moest mee worden gegorgeld. De honingmondspoeling werd voor en na, en na elke maaltijd ingezet, de Saline mondspoeling 3x daags tijdens de mondverzorgng. T.o.v. van de andere interventiegroep en de controlegroep bleek de honingmondspoeling effectief te zijn in het verminderen van de ernst van de mucositis 

Tabel 2 Mondspoelmiddelen en indicatie in de palliatieve fase biedt een overzicht van de verschillende mondspoelmiddelen die kunnen worden ingezet in de palliatieve fase, met hun focus op indicatie en toepassing.

Ahmadi A. Potential prevention: Aloe vera mouthwash may reduce radiation-induced oral mucositis in head and neck cancer patients. Chin J Integr Med. 2012 Aug;18(8):635-40. doi: 10.1007/s11655-012-1183-y. Epub 2012 Aug 2. PMID: 22855041.

Dale CM, Rose L, Carbone S, Pinto R, Smith OM, Burry L, Fan E, Amaral ACK, McCredie VA, Scales DC, Cuthbertson BH. Effect of oral chlorhexidine de-adoption and implementation of an oral care bundle on mortality for mechanically ventilated patients in the intensive care unit (CHORAL): a multi-center stepped wedge cluster-randomized controlled trial. Intensive Care Med. 2021 Nov;47(11):1295-1302. doi: 10.1007/s00134-021-06475-2. Epub 2021 Oct 5. PMID: 34609548; PMCID: PMC8490143.

Khanjani pour-fard-pachekenari A, Rahmani A, Ghahramanian A, Asghari Jafarabadi M, Onyeka TC, Davoodi A. The effect of an oral care protocol and honey mouthwash on mucositis in acute myeloid leukemia patients undergoing chemotherapy: a single-blind clinical trial. Clin Oral Investig [Internet]. 2019 Apr 10 [cited 2023 Apr 25];23(4):1811–21. Available from: https://link-springer-com.proxy.library.uu.nl/article/10.1007/s00784-018-2621-9.

Sahebjamee M, Mansourian A, Hajimirzamohammad M, Zadeh MT, Bekhradi R, Kazemian A, Manifar S, Ashnagar S, Doroudgar K. Comparative Efficacy of Aloe vera and Benzydamine Mouthwashes on Radiation-induced Oral Mucositis: A Triple-blind, Randomised, Controlled Clinical Trial. Oral Health Prev Dent. 2015;13(4):309-15. doi: 10.3290/j.ohpd.a33091. Erratum in: Oral Health Prev Dent. 2016;14(3):274. Mohammad, Haji Mirza Mohammad [corrected to Hajimizamohammad, Mohammad]. PMID: 25431805.

da Silveira Teixeira D, de Figueiredo MAZ, Cherubini K, de Oliveira SD, Salum FG. The topical effect of chlorhexidine and povidone-iodine in the repair of oral wounds. A review. Stomatologija. 2019;21(2):35-41. PMID: 32108654.