Fistels

Samenvatting

Een fistel is een abnormale verbindingsweg tussen twee lichaamsholtes of tussen een lichaamsholte en het lichaamsoppervlak.

De volgende fistels worden onderscheiden:

entero(recto)-vesicale fistel: verbinding tussen darm (rectum) en blaas
enterocutane fistel: verbinding tussen darm en huid
vesico-vaginale fistel: verbinding tussen blaas en vagina
recto-vaginale fistel: verbinding tussen rectum en vagina
ureterfistel: verbinding tussen ureter en huid (ureterocutaan), vagina (ureterovaginaal) of darm (uretero-enteraal)
recto-urethrale fistel: verbinding tussen rectum en urethra

Gevolgen

pijn bij het plassen
verlies van lucht tijdens de mictie (pneumaturie)
verlies van fecaal materiaal met urine, via de vagina of via de huid
verlies van urine via vagina, huid of anus
irritatie van de huid van de vulva, rondom anus of bij fistelopening
intimiteitsproblemen en psychosociale problemen ten gevolge van geuroverlast/schaamte/zich vies voelen

lokale doorgroei van een gynaecologische tumor of een prostaat-, blaas-, rectum- of coloncarcinoom
complicaties van behandeling (operatie, radiotherapie)

anamnese en lichamelijk onderzoek
bij verdenking op enterovesicale fistel: maanzaad laten slikken en urine testen op aanwezigheid van maanzaad
evt. cystoscopie, X-colon, procto-sigmoïdoscopie, CT-scan abdomen

Maak bespreekbaar wat het probleem betekent voor de patiënt en naasten met aandacht voor intimiteits- en sociale aspecten.
Geef duidelijke informatie aan patiënt en naasten over de (on)mogelijkheden van behandeling.
Overweeg ondersteuning door incontinentieverpleegkundige, stomaverpleegkundige en/of wijkverpleegkundige.

meestal niet mogelijk in verband met ver voortgeschreden en reeds uitvoerig behandelde ziekte

huidverzorging
- douche of spoel de huid regelmatig met lauw water zonder zeep
- huidbescherming met spray of barrièrecreme
- bij niet intacte huid: absorberend wondmateriaal met adequate fixatie
behandeling van incontinentie voor urine en/of feces
- gebruik van incontinentiemateriaal en evt. andere materialen (matras- of stoelbeschermer)
- bij fistel tussen urinewegen of darm en huid: stomazakjes op de fisteluitgang
- bij anale fecale incontinentie: anale tampon of fecale opvangzakken
- bij blaas- of urethrafistel: verblijfskatheter
- bij retrovaginale fistel: 1-2 dd vagina spoelen met leidingwater via katheter; vooraf Installagel® of lidocaïnegelei aanbrengen en tegen de geur naspoelen met 100 ml metronidazol 500 mg/100 ml 0,9% NaCl (te bestellen bij de apotheek als zakjes voor i.v. toediening)
- bij vesico-vaginale fistel: beiderzijds nefrostomiekatheter
- bij ureterfistel: nefrostomiekatheter of ureterstent
- chirurgie:
  - urinedeviatie volgens Bricker bij ureter-, blaas- of urethrafistels
  - colostoma bij darmfistels

bij urineweginfecties: antibiotica
bij geurproblematiek: metronidazol 3 dd 500 mg p.o., metronidazol hydrogel lokaal op het verband of clindamycine 4 dd 300 mg p.o.
bij vaginale fistels: spoelen met 50 ml van een 1% metronidazoloplossing in 0,9% NaCl, of 2dd met 100 ml metronidazol 500 mg/100 ml
bij enterocutane fistels (bij dunne darm met veel dunne ontlasting via de fistel): octreotide 3 dd 100-200 μg s.c. of 300-600 μg/24 uur s.c./i.v., indien effectief eventueel omschakelen naar lanreotide