Behandeling van metabole stoornissen

Medicamenteuze behandeling heeft een (beperkte) plaats bij de behandeling van de metabole veranderingen die leiden tot anorexie en gewichtsverlies. Er is een aantal medicamenten waarvan in gerandomiseerd onderzoek is aangetoond (met name bij patiënten met kanker, maar ook bij patiënten met HIV/AIDS en COPD en bij geriatrische patiënten met cachexie) dat ze een significant, maar beperkt effect hebben op eetlust, gewicht, performance status en/of kwaliteit van leven. Ze hebben geen invloed op de overleving.

Bij een levensverwachting van > 2-3 maanden kan bij het anorexie-cachexie syndroom behandeling met progestativa (megestrol (zie tabel 3) of evt. medroxyprogesteronacetaat) worden overwogen. Deze middelen hebben een bewezen effect op anorexie en gewichtsverlies; de invloed op het gewicht is echter beperkt en hoofdzakelijk of uitsluitend het gevolg van toename van vet en soms ook van vasthouden van vocht. Het meeste onderzoek is gedaan met megestrol. Het effect op de eetlust treedt meestal binnen 1-2 weken op, het effect op het gewicht (indien aanwezig) binnen enkele weken. Als gekozen wordt voor behandeling met progestativa, wordt dit gecombineerd met voedingsinterventies die gericht zijn op handhaving of verbetering van het gewicht.

Bij een levensverwachting <2-3 maanden kan behandeling met corticosteroïden (dexamethason (zie tabel 3) 1 dd 4-8 mg 's morgens of prednisolon 1 dd 30-60 mg 's morgens) worden overwogen. Deze middelen hebben een bewezen effect op anorexie, misselijkheid en welbevinden, maar niet op het gewicht. Na een aantal weken behandeling neemt het effect vaak af en kunnen soms ernstige bijwerkingen optreden, waaronder proximale spierzwakte.

Er is onvoldoende onderbouwing voor het gebruik van andere middelen bij de medicamenteuze behandeling van anorexie en gewichtsverlies. Niet-vergelijkende studies met eicosapentaenzuur (EPA) lieten in eerste instantie veelbelovende resultaten zien, welke echter in gerandomiseerde studies niet bevestigd werden.

Tabel 3. Megestrol en dexamethason bij anorexie en gewichtsverlies
  Megestrol Dexamethason/prednisolon
Farmacologie

Progestativum 

Invloed op de metabole stoornissen

Glucocorticoïd

Werkingsmechanisme niet bekend

Plaatsbepaling

Eerste keus als het gaat om het verbeteren van de eetlust, het op peil houden van het lichaamsgewicht, verlichten van vermoeidheid en verbetering van het algemeen welbevinden.

Het effect is merkbaar na 1-2 weken en is dosisafhankelijk.

Patiënten moeten een levensverwachting hebben van minimaal 2-3 maanden.

In combinatie met voedingsinterventies, gericht op handhaving of verbetering van het gewicht.

.

Wanneer een snelle verbetering van kwaliteit van leven beoogd wordt, met name van eetlust en algemeen welbevinden.

Steroïden leiden niet tot significante gewichtstoename.

Bruikbaar bij patiënten met een korte levensverwachting (dagen tot weken).

Toediening Oraal Oraal
Dosering Start met 1 dd 480 mg en hoog zo nodig op tot 1 dd 800 mg

Dexamethason: 1 dd 4-8 mg 's morgens

 Prednisolon: 1 dd 30-60 mg 's morgens

Bijwerkingen Vochtretentie c.q. decompensatio cordis, trombo-embolische processen, impotentie, hypertensie en hyperglykemie. Orale candidiasis, hyperglykemie, proximale myopathie, ulcus pepticum (met name bij combinatie met andere ulcerogene middelen) en psychische veranderingen (gejaagdheid, somberheid, delier).