Inleiding

Aanpak proactieve transmurale palliatieve zorg

Wil je ook transmuraal samenwerken in de palliatieve zorg of werk je al transmuraal samen en wil je daar passende afspraken met verzekeraars over maken en voor gefinancierd worden? Ben je nieuwsgierig hoe je daarmee kunt beginnen? Deze Aanpak helpt je graag op weg.

Samenwerken is het vertrekpunt

Het Kwaliteitskader palliatieve zorg Nederland stelt dat:

palliatieve zorg gelijktijdig met ziektegerichte behandeling kan worden verleend;
generalistische zorgverleners en waar nodig specialistische zorgverleners en vrijwilligers samen als een interdisciplinair team werken, in nauwe samenwerking met de patiënt en diens naasten. Zij stemmen de behandeling af op door de patiënt gestelde waarden, wensen en behoeften;
de centrale zorgverlener de zorg coördineert voor de continuïteit;
de wensen van de patiënt en diens naasten over waardigheid gedurende het beloop van de ziekte of kwetsbaarheid, tijdens het stervensproces en na de dood worden erkend en gesteund.

Om het kwaliteitskader in de breedte toe te kunnen passen in de praktijk, is het noodzakelijk de palliatieve zorg op een toekomstbestendige manier te organiseren en te financieren. Belangrijke daarbij is meer samenwerking tussen generalisten in de palliatieve zorg en in palliatieve zorg gespecialiseerde zorgverleners. De generalist palliatieve zorg (PZ) is elke zorgverlener zonder aanvullende opleiding palliatieve zorg. Het doel van samenwerken over de grenzen van de eigen organisatie heen (transmuraal) is om de continuïteit en kwaliteit van zorg te verbeteren in het belang van de patiënt en hun naasten. Uit regio's die al transmuraal samenwerken blijkt dat, ongeacht de organisatievorm, de levenskwaliteit van patiënten in de palliatieve fase hoger is, er minder complicaties zijn door proactieve zorgplanning, niet passende zorg in de laatste levensmaand wordt voorkomen en dat mensen vaker thuis sterven dan in het ziekenhuis.

Werken aan passende samenwerking

Als de samenwerking transmuraal wordt georganiseerd, is het goed om daarover met elkaar afspraken te maken en deze ook vast te leggen. De werkwijze voor deze afspraken is afhankelijk van de manier waarop de samenwerking in de praktijk vorm krijgt. Dit kan bijvoorbeeld door met elkaar spelregels over de samenwerking af te spreken, met daarbij ook een werkwijze om deze spelregels of afspraken met elkaar te bespreken en te toetsen. Dit schept duidelijkheid, maar kost ook tijd. Vaak is het sowieso wel goed om iemand of een organisatie hiervoor beschikbaar te stellen. Als de samenwerking meer impact op inzet van mensen, materialen en middelen heeft, is het verstandig om daarover meer sluitende afspraken met elkaar te maken. Goede afspraken zijn belangrijk om ook passende financiering te kunnen realiseren. Zie voor meer informatie de Factsheet Governance bij transmurale palliatieve zorg (2024).

Werken aan passende financiering

Voor een goede samenwerking en proactieve transmurale palliatieve zorg is een passende financiering nodig. In de reguliere bekostiging is op dit moment geen mogelijkheid om de transmurale coördinatie en continuïteit en ondersteuning bij complexe casuïstiek te financieren. Hiervoor loopt een bekostigingsexperiment bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) genaamd TAPA$. De prestaties zijn zo ontworpen dat ze alleen de palliatieve zorg vergoeden die nog niet regulier vergoed kan worden. TAPA$ is een acroniem en verwijst naar een voorgaand project ‘TrAnsmurale PAlliatieve zorg met passende beko$tiging’, waarin vier innovatieve zorgprestaties zijn ontwikkeld door Stichting PZNL en IKNL samen met 6 koploper initiatieven en het veld.

Welk knelpunt willen we oplossen met passende financiering?

De huidige financiering is monodisciplinair (per zorgsector) ingericht. Transmurale samenwerking wordt daardoor niet gestimuleerd. Dit is een belangrijke reden geweest voor het ontwikkelen van de vier innovatieve prestaties (ook wel betaaltitels genoemd). De prestaties zijn aanvullend aan de reguliere zorg die generalisten PZ in hun eigen zorgsetting leveren en vergoed krijgen via de reguliere betaaltitels. Daarnaast kan met de prestaties de interdisciplinaire transmurale samenwerking en transmurale inzet van in palliatieve zorg gespecialiseerde zorgverleners passend worden bekostigd en gecontracteerd (onderdelen die niet regulier kunnen worden gefinancierd). Ten slotte wordt met de prestaties het anders (interdisciplinair transmuraal) organiseren van de zorg en het vergroten van de deskundigheid in palliatieve zorg gefaciliteerd en gestimuleerd.

Opschalen en samen leren

Stichting PZNL is er voorstander van dat de TAPA$-prestaties in de reguliere bekostiging terechtkomen. Op deze manier kan palliatieve zorg een structureel en vanzelfsprekend onderdeel worden van de gewone zorg. Door meer experimenten te starten in verschillende regio’s ontstaat een lerend systeem, waardoor we met elkaar verder kunnen ontwikkelen. Door dit lerend systeem wordt uiteindelijk de kwaliteit van de palliatieve zorg beter in het belang van de patiënt en diens naasten.

Het opschalen van het aantal TAPA$-experimenten is cruciaal. Hoe meer zorgaanbieders en zorgverzekeraars zich achter transmuraal samenwerken en de inzet van de specialist PZ scharen, hoe meer patiënten er gebruik van kunnen maken.

Daarnaast sluit de proactieve transmurale palliatieve zorg goed aan bij het Integraal Zorgakkoord (IZA), dat door vele partijen in de zorg is afgesloten met het ministerie van VWS. We moeten samen de zorg anders gaan organiseren en keuzes maken. Zorgverleners hebben daarin een belangrijke rol. Meer passende zorg is niet door individuele partijen alleen op te lossen. Samenwerking waarbij de patiënt centraal staat, is noodzakelijk tussen de verschillende zorgverleners en tussen zorgaanbieders, zorgverzekeraars, zorgkantoren en het sociaal domein. Die noodzaak is groter dan ooit.

Stichting PZNL moedigt je dan ook aan om aan de slag te gaan in jouw regio met de ambitie een Transmuraal team Palliatieve Zorg of een Zorgpad Palliatieve Zorg of andere vormen van transmurale samenwerking op te zetten of verder uit te breiden.

Twee belangrijke opmerkingen vooraf over samenwerking

Uit eerdere ervaringen blijkt dat een gestructureerde aanpak van de samenwerking (en monitoring hiervan) bijdraagt aan het bereiken van het resultaat. In dit geval betere kwaliteit en continuïteit van passende zorg aan de patiënt in de palliatieve fase en diens naasten.

Tip: Stel een (onafhankelijk) project- en of procesleider aan, die naast goed projectmanagement, ook kennis en ervaring heeft met het vormgeven van complexe samenwerkingsprocessen en oog heeft voor relaties en verhoudingen.

Tip: Formuleer een gezamenlijke ambitie op regionaal niveau. Het is een belangrijke randvoorwaarde voor het vormgeven van de transmurale samenwerking aan het begin van het proces. Deze Aanpak is geen blauwdruk. Samenwerking is een proces met betekenis, zo ook de transmurale samenwerking palliatieve zorg. Die betekenis krijgt vorm door de samenwerkingspartners zelf, doordat ze vanuit een gedeelde ambitie op allerlei activiteiten en terreinen structureel, gestructureerd en gecommitteerd samenwerken.

Hulp nodig?

Kom je hier zelf niet uit en heb je behoefte aan ondersteuning? Loop je bij het gebruik van de TAPA$-prestaties aan tegen belemmeringen? Neem dan contact op met jouw regioadviseur van PZNL (Als eerste aanspreekpersoon voor netwerken). Als de regioadviseur er niet uitkomt, contacteert hij/zij samen met jou de inhoudelijke adviseurs van Stichting PZNL die dat wel kunnen.