Meting Welbevinden Palliatieve Zorg
Project

Meting Welbevinden Palliatieve Zorg

Voor vragen, neem contact op met:
Katrin Kochems PZNL
Laatst geactualiseerd: 3 april 2025

Verbeter de zorg voor je patiënt met het USD-4D
Voor het verbeteren van palliatieve zorg is het belangrijk dat patiënten, hun naasten en professionele en vrijwillige zorgverleners ervaren hoe waardevol het is om in gesprek te gaan over (on)welbevinden op lichamelijk, psychisch, sociaal en spiritueel gebied. 

Om zorgverleners aan te moedigen het multidimensionele (on)welbevinden van patiënten in kaart te brengen en hierover met hen in gesprek te gaan, organiseren we vanuit het Nationaal Programma Palliatieve Zorg II (NPPZ II) jaarlijks de ‘Meting Welbevinden Palliatieve Zorg’.


 

Doel Meting Welbevinden 

De Meting Welbevinden heeft als doel om bewustwording te creëren over het belang van het gesprek over (on)welbevinden bij zowel patiënten en hun naasten als ook bij zorgverleners. We willen laten zien hoe waardevol het is om open te spreken over klachten en zorgen op lichamelijk, psychisch, sociaal en spiritueel vlak.

Het Utrecht Symptoom Dagboek 4-Dimensioneel (USD-4D) speelt hierin een centrale rol: als meetinstrument én als gesprekshulpmiddel. Ons streven is om het gebruik van de USD-4D net zo vanzelfsprekend te maken als het meten van de bloeddruk in de ziektegerichte zorg. 

Door de inzet van de Meting Welbevinden en het verzamelen van geanonimiseerde data leveren we daarnaast een belangrijke bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek en aan de landelijke verbetering van het begrip over palliatieve zorg.
 

Meting Welbevinden 2025 

De Meting Welbevinden 2025 vindt plaats van 1 oktober tot en met 31 oktober. Zorgverleners en/of organisaties nodigen in deze periode patiënten in de palliatieve fase uit om een vragenlijst anoniem in te vullen. Deze vragenlijst bestaat uit alle items uit het USD-4D en enkele algemene aanvullende vragen, zoals leeftijd en diagnose. Als een patiënt niet zelfstandig de vragenlijst kan invullen, mag een naaste of zorgverlener dit namens hen doen. Het is waardevol om vervolgens met patiënten en hun naasten in gesprek te gaan over het ervaren (on)welbevinden.

Ondersteuning vanuit NPPZ II 

Uiteraard realiseren wij ons dat het tijd en energie vergt deel te nemen aan de Meting Welbevinden. Vanuit het NPPZ II willen we hierbij ondersteunen, zowel praktisch als via het vergoeden van de tijd die aan het meten van welbevinden wordt besteed:

Webinar ter voorbereiding
In aanloop naar de Meting Welbevinden organiseren we maandelijks een webinar met uitleg over de Meting Welbevinden en het gebruik van het USD-4D. 

Je kunt hier terecht met vragen over het proces en de uitvoering van de meting binnen je setting of organisatie, evenals over het gebruik van het USD-4D. Dit webinar is geaccrediteerd door V&VN, VSR en ABAN (1 accreditatiepunt).

Data en tijden
De webinars vinden plaats op:
📅 Maandag 12 mei | 16.00 - 16.50
📅 Dinsdag 10 juni | 12.00 - 12.50
📅 Donderdag 10 juli | 16.00 - 16.50
📅 Maandag 18 augustus | 12.00 - 12.50
📅 Donderdag 18 september | 16.00 - 16.50
📅 Dinsdag 7 oktober | 12.00 - 12.50

Wil je deelnemen? Meld je dan aan via dit aanmeldformulier. Na je aanmelding ontvang je een e-mail met een uitnodiging voor een Microsoft Teams-meeting. We verzoeken je vriendelijk om je uiterlijk een week voor het webinar aan te melden.

Ondersteunende materialen 
Er zijn diverse ondersteunende materialen per afzonderlijke zorgsetting beschikbaar en daarnaast zijn er algemene ondersteunende materialen die voor alle type zorgsettings van toepassing zijn:

  • In het draaiboek Hospicezorg staat een stappenplan voor de meting binnen de hospicezorg beschreven. Dit helpt bij een gestructureerde en efficiënte uitvoering van de meting.
     
  • De samenvatting over de Meting Welbevinden biedt een duidelijk overzicht van de Meting Welbevinden. Het is een handig document voor zorgverleners die snel willen begrijpen waar de meting om draait en hoe deze in de zorgpraktijk kan worden toegepast.
  • In het draaiboek Huisartsenzorg staat een stappenplan voor de meting binnen de huisartsenzorg beschreven. Dit helpt bij een gestructureerde en efficiënte uitvoering van de meting..
     
  • De samenvatting over de Meting Welbevinden biedt een duidelijk overzicht van de Meting Welbevinden. Het is een handig document voor zorgverleners die snel willen begrijpen waar de meting om draait en hoe deze in de zorgpraktijk kan worden toegepast.
  • In het draaiboek Thuiszorg staat een stappenplan voor de meting binnen de thuiszorg beschreven. Dit helpt bij een gestructureerde en efficiënte uitvoering van de meting.
     
  • De samenvatting over de Meting Welbevinden biedt een duidelijk overzicht van de Meting Welbevinden. Het is een handig document voor zorgverleners die snel willen begrijpen waar de meting om draait en hoe deze in de zorgpraktijk kan worden toegepast.
  • In het draaiboek Verpleeghuiszorg staat een stappenplan voor de meting binnen de verpleeghuiszorg beschreven. Dit helpt bij een gestructureerde en efficiënte uitvoering van de meting.
     
  • De samenvatting over de Meting Welbevinden biedt een duidelijk overzicht van de Meting Welbevinden. Het is een handig document voor zorgverleners die snel willen begrijpen waar de meting om draait en hoe deze in de zorgpraktijk kan worden toegepast.
  • In het draaiboek Ziekenhuiszorg staat een stappenplan voor de meting binnen de ziekenhuiszorg beschreven. Dit helpt bij een gestructureerde en efficiënte uitvoering van de meting.
     
  • De samenvatting over de Meting Welbevinden biedt een duidelijk overzicht van de Meting Welbevinden. Het is een handig document voor zorgverleners die snel willen begrijpen waar de meting om draait en hoe deze in de zorgpraktijk kan worden toegepast.

Reeds beschikbaar

De informatieflyer over de Meting Welbevinden geeft inzicht in de belangrijkste doelen van de meting, voor wie de meting bedoeld is en welke (financiële) ondersteuning er (op maat) beschikbaar is.

Het USD-4D Zakkaartje voor zorgverleners biedt een praktische referentie voor zorgverleners tijdens gesprekken met patiënten. Het helpt om de juiste vragen te stellen en geeft tips voor tijdens het gesprek en voor opvolging ná het gesprek. 



Binnenkort beschikbaar:

De patiëntenflyer is bedoeld voor patiënten en geeft hen uitleg over de Meting Welbevinden. Het is belangrijk dat patiënten begrijpen waarom de meting wordt uitgevoerd en waarom het zinvol is voor hen om deel te nemen.

We hebben voorbeeldteksten opgesteld die je kunt gebruiken voor het informeren van collega-zorgverleners en patiënten via nieuwsbrieven, intranet of sociale media.

In de online video ‘Woorden geven aan gevoel’ kun je een gesprek zien met een patiënt over het USD-4D in de praktijk. De video laat zien wat er praktisch gebeurt en hoe dit helpend is voor zowel patiënt als zorgverlener en het laat nut en noodzaak zien van het regelmatig gebruik van het USD-4D.

Er is een vooraf opgenomen webinar over de Meting Welbevinden en een webinar over het USD-4D beschikbaar.

Financiële ondersteuning
Het is mogelijk om financiële vergoeding aan te vragen. De coördinator binnen de zorgorganisatie zal samen met ons bekijken hoe we de meting succesvol kunnen laten verlopen en wat daarvoor nodig is. Voor deze inzet ontvangt de coördinator sowieso een vergoeding. Daarnaast wordt in overleg bepaald welke vergoeding of ondersteuning nodig is voor de uitvoering van de meting. 

Heb je aanvullende vragen, tips of opmerkingen?
Neem contact op via nppzii@pznl.nl.




Meer informatie over het onderzoek 
 

Meting Welbevinden 2023
Het doel van de eerste welbevindenmeting in 2023 was om via een pilot ervaring op te doen met deze manier van meten (ook wel puntprevalentiestudie, cross-sectionele meting of flashmobstudie genoemd). 

Meting Welbevinden 2024
In oktober 2024 is een tweede ‘Meting Welbevinden Palliatieve Zorg’ uitgevoerd. In de resultaten zien we 'dierbaren loslaten' en 'moe' als de meest genoemde en hoogst gescoorde klachten en zorgen. Voor meer informatie over de resultaten van deze meting:

Het Utrecht Symptoom Dagboek – 4 dimensioneel (USD-4D) is een gevalideerde Patient Related Outcome Measure (PROM) om het (on)welbevinden in de spirituele, sociale, psychische en lichamelijke dimensies te signaleren en monitoren. Het wordt gebruikt in huisartsenpraktijken, thuiszorg, ziekenhuizen en hospices. Onderzoek heeft laten zien dat patiënten van alle opleidingsniveaus en leeftijden (tot 85 jaar) de vragen begrijpen en kunnen en willen beantwoorden (De Graaf et al 2016De Graaf et al 2018).
Bij gebruik in de zorg kunnen patiënten en naasten kiezen voor het invullen op papier, via een webbased applicatie in een EPD/ECD of via een mobiele app. 

De patiënt- en naastenraad van Consortium Palliatieve Zorg Midden Nederland, het Septet, is als co-creater betrokken bij de ontwikkeling van het USD-4D en bij de daaraan verbonden wetenschappelijke studies. Deze raad onderschrijft de herhaalde ervaringen: het USD-4D helpt mensen bij het in gesprek gaan met hun zorgverleners over wat zij en hun naasten belangrijk vinden op lichamelijk, psychisch, sociaal en spiritueel gebied, om de ziekte te dragen en het welbevinden te ondersteunen. Het structureel meten van de mate van welbevinden met een gevalideerde en patiëntgerapporteerde bevraging zoals met deze PROM/dagboek draagt daarmee bij aan meer steun en zelfregie bij mensen met een ongeneeslijke ziekte (Zweers et al 2018Van Der Baan et al 2020, De Vries et al 2020). 

Voor een effectieve toepassing van het USD-4D is het belangrijk dat patiënten zich uitgenodigd voelen om het meetinstrument te gebruiken en dat zij bewust worden gemaakt van het doel en de functies van het instrument (Lormans et al 2024). Een systematische review toonde aan dat sociale en spirituele behoeften van patiënten vaak overlappen. De multidimensionaliteit van het USD-4D draagt bij aan een betere toewijzing van patiëntgerichte zorg (Lormans et al 2021).

De Meting Welbevinden is een zogenoemde puntprevalentiemeting, ook wel cross-sectionele meting of flashmob genoemd. Puntprevalentie, cross-sectionele meting en flashmob verwijzen naar een onderzoeksmethode om gegevens te verzamelen over een bepaald fenomeen op een specifiek moment in de tijd. Dit kan worden toegepast op verschillende onderzoeksdomeinen, zoals bijvoorbeeld de volksgezondheid, sociologie of marketing. 

Bij een cross-sectionele meting worden gegevens verzameld op één specifiek moment in de tijd. Dit betekent dat er informatie wordt verzameld over een bepaalde populatie op een vastgesteld tijdstip, zoals bijvoorbeeld het aantal mensen dat een bepaalde ziekte heeft op een bepaalde dag. Deze gegevens zijn nuttig om een momentopname te krijgen van de situatie op dat specifieke moment. 

Puntprevalentie is een term die wordt gebruikt om het percentage van een bepaalde eigenschap of fenomeen in een populatie op een bepaald moment te beschrijven. Dit kan bijvoorbeeld worden gebruikt om de puntprevalentie van een bepaalde ziekte in een stad te meten op een specifieke dag. Het geeft een indicatie van hoe wijdverspreid het fenomeen is op dat moment. 

Flashmob is een meer informele term die vaak wordt gebruikt om hetzelfde concept te beschrijven. Het verwijst naar een tijdelijke, georganiseerde bijeenkomst van mensen op een bepaalde locatie, waarbij ze vaak een bepaalde actie uitvoeren. Dit kan variëren van het zingen van een lied tot het uitvoeren van een choreografie. Het idee achter een flashmob is dat het spontaan lijkt, maar in werkelijkheid is het gepland en gecoördineerd. 

Hoewel cross-sectionele meting, puntprevalentie en flashmob op het eerste gezicht verschillende termen lijken, verwijzen ze allemaal naar hetzelfde concept: het meten van gegevens op één specifiek moment in de tijd. Of het nu gaat om het begrijpen van de gezondheidstoestand van een populatie, het bepalen van de verspreiding van een bepaald fenomeen, of het organiseren van een verrassende bijeenkomst, deze methoden kunnen allemaal nuttige inzichten opleveren over een bepaalde situatie. 

 

 

Voor vragen, neem contact op met:
Katrin Kochems PZNL
Laatst geactualiseerd: 3 april 2025
Mail de redactie
Mail de redactie met jouw evenement, nieuws of tool waar anderen baat bij kunnen hebben. Suggesties of klachten over informatie zijn ook zeer welkom. Met jouw inbreng kunnen we Palliaweb verbeteren.