Op Palliaweb wordt gebruik gemaakt van cookies. De site functioneert het beste als je de cookies accepteert. Meer informatie over onze cookies vind je hier.
Verbeter de zorg voor je patiënt met het USD-4D
Voor het verbeteren van palliatieve zorg is het belangrijk dat patiënten, hun naasten en professionele en vrijwillige zorgverleners ervaren hoe waardevol het is om in gesprek te gaan over (on)welbevinden op lichamelijk, psychisch, sociaal en spiritueel gebied.
Om zorgverleners aan te moedigen het multidimensionele (on)welbevinden van patiënten in kaart te brengen en hierover met hen in gesprek te gaan, organiseren we vanuit het Nationaal Programma Palliatieve Zorg II (NPPZ II) jaarlijks de ‘Meting Welbevinden Palliatieve Zorg’.
De Meting Welbevinden heeft als doel om bewustwording te creëren over het belang van het gesprek over (on)welbevinden bij zowel patiënten en hun naasten als ook bij zorgverleners. We willen laten zien hoe waardevol het is om open te spreken over klachten en zorgen op lichamelijk, psychisch, sociaal en spiritueel vlak.
Het Utrecht Symptoom Dagboek 4-Dimensioneel (USD-4D) speelt hierin een centrale rol: als meetinstrument én als gesprekshulpmiddel. Ons streven is om het gebruik van de USD-4D net zo vanzelfsprekend te maken als het meten van de bloeddruk in de ziektegerichte zorg.
Door de inzet van de Meting Welbevinden en het verzamelen van geanonimiseerde data leveren we daarnaast een belangrijke bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek en aan de landelijke verbetering van het begrip over palliatieve zorg.
De Meting Welbevinden 2025 vindt plaats van 1 oktober tot en met 31 oktober. Zorgverleners en/of organisaties nodigen in deze periode patiënten in de palliatieve fase uit om een vragenlijst anoniem in te vullen. Deze vragenlijst bestaat uit alle items uit het USD-4D en enkele algemene aanvullende vragen, zoals leeftijd en diagnose. Als een patiënt niet zelfstandig de vragenlijst kan invullen, mag een naaste of zorgverlener dit namens hen doen. Het is waardevol om vervolgens met patiënten en hun naasten in gesprek te gaan over het ervaren (on)welbevinden. De vragenlijst is online in te vullen via www.palliaweb.nl/welbevinden. Wil je de vragen eerst bekijken? Download dan de PDF-versie vooraf.
Uiteraard realiseren wij ons dat het tijd en energie vergt deel te nemen aan de Meting Welbevinden. Vanuit het NPPZ II willen we hierbij ondersteunen, zowel praktisch als via het vergoeden van de tijd die aan het meten van welbevinden wordt besteed. Er zijn diverse ondersteunende materialen per afzonderlijke zorgsetting beschikbaar en daarnaast is er algemene ondersteuning beschikbaar die voor alle type zorgsettings van toepassing zijn:
In het draaiboek Hospicezorg staat een stappenplan voor de meting binnen de hospicezorg beschreven. Dit helpt bij een gestructureerde en efficiënte uitvoering van de meting.
De samenvatting over de Meting Welbevinden biedt een duidelijk overzicht van de Meting Welbevinden. Het is een handig document voor zorgverleners die snel willen begrijpen waar de meting om draait en hoe deze in de zorgpraktijk kan worden toegepast.
In het draaiboek Huisartsenzorgstaat een stappenplan voor de meting binnen de huisartsenzorg beschreven. Dit helpt bij een gestructureerde en efficiënte uitvoering van de meting..
De samenvatting over de Meting Welbevinden biedt een duidelijk overzicht van de Meting Welbevinden. Het is een handig document voor zorgverleners die snel willen begrijpen waar de meting om draait en hoe deze in de zorgpraktijk kan worden toegepast.
In het draaiboek Thuiszorgstaat een stappenplan voor de meting binnen de thuiszorg beschreven. Dit helpt bij een gestructureerde en efficiënte uitvoering van de meting.
De samenvatting over de Meting Welbevinden biedt een duidelijk overzicht van de Meting Welbevinden. Het is een handig document voor zorgverleners die snel willen begrijpen waar de meting om draait en hoe deze in de zorgpraktijk kan worden toegepast.
In het draaiboek Verpleeghuiszorgstaat een stappenplan voor de meting binnen de verpleeghuiszorg beschreven. Dit helpt bij een gestructureerde en efficiënte uitvoering van de meting.
De samenvatting over de Meting Welbevinden biedt een duidelijk overzicht van de Meting Welbevinden. Het is een handig document voor zorgverleners die snel willen begrijpen waar de meting om draait en hoe deze in de zorgpraktijk kan worden toegepast.
In het draaiboek Ziekenhuiszorgstaat een stappenplan voor de meting binnen de ziekenhuiszorg beschreven. Dit helpt bij een gestructureerde en efficiënte uitvoering van de meting.
De samenvatting over de Meting Welbevinden biedt een duidelijk overzicht van de Meting Welbevinden. Het is een handig document voor zorgverleners die snel willen begrijpen waar de meting om draait en hoe deze in de zorgpraktijk kan worden toegepast.
Reeds beschikbaar:
De informatieflyer over de Meting Welbevinden geeft inzicht in de belangrijkste doelen van de meting, voor wie de meting bedoeld is en welke (financiële) ondersteuning er (op maat) beschikbaar is.
Het is mogelijk om financiële vergoeding aan te vragen. De coördinator binnen de zorgorganisatie zal samen met ons bekijken hoe we de meting succesvol kunnen laten verlopen en wat daarvoor nodig is. Voor deze inzet ontvangt de coördinator sowieso een vergoeding. Daarnaast wordt in overleg bepaald welke vergoeding of ondersteuning nodig is voor de uitvoering van de meting.
Het USD-4D Zakkaartje voor zorgverleners biedt een praktische referentie voor zorgverleners tijdens gesprekken met patiënten. Het helpt om de juiste vragen te stellen en geeft tips voor tijdens het gesprek en voor opvolging ná het gesprek.
We hebben voorbeeldteksten opgesteld die je kunt gebruiken voor het informeren van collega-zorgverleners en patiënten via nieuwsbrieven, intranet of sociale media.
Er zijn vooraf opgenomen webinars beschikbaar:
Webinar over de Meting Welbevinden
Download hier de presentatie
Webinar over het USD-4D
Download hier de presentatie
Binnenkort beschikbaar:
De patiëntenflyer is bedoeld voor patiënten en geeft hen uitleg over de Meting Welbevinden. Het is belangrijk dat patiënten begrijpen waarom de meting wordt uitgevoerd en waarom het zinvol is voor hen om deel te nemen.
In de video ‘Woorden geven aan gevoel’ kun je een gesprek zien met een patiënt over het USD-4D in de praktijk. De video laat zien wat er praktisch gebeurt en hoe dit helpend is voor zowel patiënt als zorgverlener en het laat nut en noodzaak zien van het regelmatig gebruik van het USD-4D.
Naast de ondersteunende materialen organiseren we in aanloop naar de Meting Welbevinden ter voorbereiding maandelijks een webinar met uitleg over de Meting Welbevinden en het gebruik van het USD-4D.
Je kunt hier terecht met vragen over het proces en de uitvoering van de meting binnen je setting of organisatie, evenals over het gebruik van het USD-4D. Dit webinar is geaccrediteerd door V&VN, VSR en ABAN (1 accreditatiepunt).
Data en tijden
De webinars vinden plaats op: 📅 Maandag 12 mei | 16.00 - 16.50
📅 Dinsdag 10 juni | 12.00 - 12.50
📅 Donderdag 10 juli | 16.00 - 16.50
📅 Maandag 18 augustus | 12.00 - 12.50
📅 Donderdag 18 september | 16.00 - 16.50
📅 Dinsdag 7 oktober | 12.00 - 12.50
Wil je deelnemen? Meld je dan aan via dit aanmeldformulier. Na je aanmelding ontvang je een e-mail met een uitnodiging voor een Microsoft Teams-meeting. We verzoeken je vriendelijk om je uiterlijk een week voor het webinar aan te melden.
Wat is de Meting Welbevinden?
De Meting Welbevinden is een manier om inzicht te krijgen in het lichamelijk, psychisch, sociaal en spiritueel welbevinden van mensen in de palliatieve fase. Dit helpt zorgverleners om de zorg beter af te stemmen op de behoeften van de patiënt. Voor deze meting wordt gebruikgemaakt van het Utrecht Symptoom Dagboek – 4 dimensioneel (USD-4D), een gevalideerd meetinstrument dat deze vier dimensies van welbevinden systematisch in kaart brengt.
Wie heeft de meting ontwikkeld?
De Meting Welbevinden Palliatieve Zorg is ontwikkeld in het kader van het Nationaal Programma Palliatieve Zorg II (NPPZ II) en wordt uitgevoerd door Stichting Palliatieve Zorg Nederland (PZNL) in samenwerking met het Expertisecentrum Palliatieve Zorg Utrecht (EPZU) van het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMC Utrecht).
Voor wie is de meting bedoeld/wie kan mee doen?
De Meting Welbevinden is bedoeld voor mensen die zich in de palliatieve fase bevinden.
Waarom is de meting zo belangrijk/waardevol?
Deze meting draagt voor patiënten en hun naasten bij aan het besef dat het normaal en waardevol is om hun klachten en zorgen met zorgverleners te bespreken. Daarbij ondersteunt de Meting Welbevinden zorgverleners bij het vertrouwd raken met dit gesprek, door gebruik te maken van het Utrecht Symptoom Dagboek – 4 dimensioneel (oftewel het USD-4D) als gesprekshulpmiddel. Dit hulpmiddel maakt het makkelijk om het welbevinden van patiënten in verschillende dimensies systematisch en laagdrempelig te bespreken. Daarnaast worden de geanonimiseerde gegevens uit de meting voor wetenschappelijk onderzoek gebruikt en dragen bij aan het verbeteren van de kwaliteit van palliatieve zorg in Nederland.
Hoe vaak wordt de meting uitgevoerd?
De Meting Welbevinden Palliatieve Zorg wordt jaarlijks georganiseerd, doorgaans in oktober, rond de Week van de Palliatieve Zorg.
Hoeveel tijd kost het om de vragenlijst in te vullen?
Het invullen van de vragenlijst duurt ongeveer 7 minuten. We raden aan om de uitkomsten van de vragenlijst altijd te bespreken met de patiënt. Hoe lang dit gesprek duurt, hangt af van de situatie en de klachten of zorgen die tijdens het invullen van de vragenlijst naar voren komen.
Wie vult de vragenlijst in: cliënten, familie of zorgverleners?
Patiënten in de palliatieve zorg vullen de online vragenlijst anoniem in. Zorgverleners of naasten kunnen de vragenlijst namens de patiënt invullen als deze daartoe zelf niet (meer) in staat is.
Wat gebeurt er met de ingevulde gegevens?
De ingevulde gegevens worden anoniem verzameld en uitsluitend gebruikt voor wetenschappelijk onderzoek gericht op het verbeteren van palliatieve zorg en het beter afstemmen ervan op de behoeften van patiënten. In de afgelopen jaren heeft dit al tot diverse inzichten geleid. Meer informatie hierover is te vinden onder de kop ‘Meer informatie over het onderzoek’.
De ingevulde gegevens worden niet opgeslagen in het medisch dossier van een patiënt. We adviseren echter wel om hierover verslaglegging te doen. Het is mogelijk om na het invullen van de vragenlijst de ingevulde gegevens op te slaan als PDF.
Zijn de resultaten herleidbaar naar personen?
Nee, de resultaten zijn niet herleidbaar naar personen. Alle gegevens worden anoniem verwerkt om de privacy van patiënten te waarborgen.
Wanneer worden de resultaten gepubliceerd?
De resultaten van de meting worden doorgaans enkele maanden na afloop van de meetperiode gepubliceerd. De publicatie vindt plaats via Palliaweb, waar zorgprofessionals en geïnteresseerden de geanonimiseerde uitkomsten kunnen inzien.
Wat kan ik doen met de resultaten in mijn organisatie?
Met de resultaten kun je binnen jouw organisatie beter inzicht krijgen in het welbevinden van patiënten in de palliatieve fase en zo verbeterpunten in de zorg herkennen. Ze helpen je om gesprekken met patiënten en collega’s beter voor te bereiden en onderbouwen, waardoor je beleid en zorgprocessen kunt aanpassen voor betere, meer persoonsgerichte palliatieve zorg. Daarnaast dragen de resultaten bij aan meer bewustwording over wat voor patiënten in de laatste levensfase echt belangrijk is.
Zijn de uitkomsten ook beschikbaar op organisatie- of regioniveau?
De resultaten van de meting zijn alleen beschikbaar op landelijk niveau en worden niet uitgesplitst per organisatie of regio. De meting biedt inzicht in gerapporteerde klachten, zorgen en hun intensiteit op een specifiek moment, maar zegt niets over de kwaliteit van zorg.
Een uitsplitsing naar organisatie of regio voegt daarom geen waarde toe. Verder worden de antwoorden anoniem en niet-herleidbaar opgeslagen in de database, waardoor ze niet te koppelen zijn aan een specifieke organisatie of regio.
Wil je als organisatie toch een overzicht van de ingevulde vragenlijsten? Elke vragenlijst is als PDF te downloaden. We denken graag met je mee over hoe je hiermee zelf een overzicht kunt samenstellen.
Is er ondersteuning bij het organiseren van de meting?
Er is op verschillende manieren ondersteuning beschikbaar bij het organiseren van de Meting Welbevinden. Zo zijn er voorbeeldmaterialen en communicatiemiddelen via Palliaweb beschikbaar en is er (in overleg) financiële ondersteuning mogelijk. Deze ondersteuning is gericht op het faciliteren van zorgorganisaties en zorgverleners bij de uitvoering van de meting. Mocht er behoefte zijn aan andere (op maat gemaakte) informatie, laat het ons dan gerust weten via nppzii@pznl.nl. We denken graag met je mee.
Welke voorbeeldmaterialen of communicatiemiddelen zijn beschikbaar?
Er zijn verschillende materialen beschikbaar om de meting effectief te organiseren en te communiceren binnen de zorgorganisatie. Alle materialen zijn te vinden op de Palliawebpagina van de Meting Welbevinden. Zorgorganisaties kunnen hier de benodigde documenten downloaden en zich aanmelden voor de beschikbare webinars.
Welke financiële ondersteuning is mogelijk?
Neem contact met ons op als jij of jouw organisatie wil deelnemen aan de Meting Welbevinden. We kijken dan graag samen welke financiële ondersteuning mogelijk is. Wijs je als organisatie een coördinator aan die de meting intern begeleidt? Dan vergoeden wij deze inzet in ieder geval.
Kan ik de vragenlijst vooraf inzien of downloaden?
Je kunt de vragenlijst van tevoren inzien en downloaden. De Meting Welbevinden maakt gebruik van het Utrecht Symptoom Dagboek – 4 dimensioneel (USD-4D) met enkele aanvullende algemene vragen, dat als PDF beschikbaar is via Palliaweb. Daarmee kun je precies zien welke vragen er gesteld worden.
Wie kan ik benaderen bij vragen of problemen?
Voor vragen, problemen of aanvullende ondersteuning kun je contact opnemen via nppzii@pznl.nl.
Heb je aanvullende vragen, tips of opmerkingen?
Neem contact op via nppzii@pznl.nl.
Meting Welbevinden 2023
Het doel van de eerste welbevindenmeting in 2023 was om via een pilot ervaring op te doen met deze manier van meten (ook wel puntprevalentiestudie, cross-sectionele meting of flashmobstudie genoemd).
Als je interesse hebt in het lezen van het volledige rapport, dan sturen we je die graag via e-mail toe. Je kunt dit aanvragen via e-mail: nppzii@pznl.nl.
Meting Welbevinden 2024
In oktober 2024 is een tweede ‘Meting Welbevinden Palliatieve Zorg’ uitgevoerd. In de resultaten zien we 'dierbaren loslaten' en 'moe' als de meest genoemde en hoogst gescoorde klachten en zorgen. Voor meer informatie over de resultaten van deze meting:
Download de factsheet met daarin een samenvatting van de resultaten.
Het Utrecht Symptoom Dagboek – 4 dimensioneel (USD-4D) is een gevalideerde Patient Related Outcome Measure (PROM) om het (on)welbevinden in de spirituele, sociale, psychische en lichamelijke dimensies te signaleren en monitoren. Het wordt gebruikt in huisartsenpraktijken, thuiszorg, ziekenhuizen en hospices. Onderzoek heeft laten zien dat patiënten van alle opleidingsniveaus en leeftijden (tot 85 jaar) de vragen begrijpen en kunnen en willen beantwoorden (De Graaf et al 2016, De Graaf et al 2018).
Bij gebruik in de zorg kunnen patiënten en naasten kiezen voor het invullen op papier, via een webbased applicatie in een EPD/ECD of via een mobiele app.
De patiënt- en naastenraad van Consortium Palliatieve Zorg Midden Nederland, het Septet, is als co-creater betrokken bij de ontwikkeling van het USD-4D en bij de daaraan verbonden wetenschappelijke studies. Deze raad onderschrijft de herhaalde ervaringen: het USD-4D helpt mensen bij het in gesprek gaan met hun zorgverleners over wat zij en hun naasten belangrijk vinden op lichamelijk, psychisch, sociaal en spiritueel gebied, om de ziekte te dragen en het welbevinden te ondersteunen. Het structureel meten van de mate van welbevinden met een gevalideerde en patiëntgerapporteerde bevraging zoals met deze PROM/dagboek draagt daarmee bij aan meer steun en zelfregie bij mensen met een ongeneeslijke ziekte (Zweers et al 2018, Van Der Baan et al 2020, De Vries et al 2020).
Voor een effectieve toepassing van het USD-4D is het belangrijk dat patiënten zich uitgenodigd voelen om het meetinstrument te gebruiken en dat zij bewust worden gemaakt van het doel en de functies van het instrument (Lormans et al 2024). Een systematische review toonde aan dat sociale en spirituele behoeften van patiënten vaak overlappen. De multidimensionaliteit van het USD-4D draagt bij aan een betere toewijzing van patiëntgerichte zorg (Lormans et al 2021).
De Meting Welbevinden is een zogenoemde puntprevalentiemeting, ook wel cross-sectionele meting of flashmob genoemd. Puntprevalentie, cross-sectionele meting en flashmob verwijzen naar een onderzoeksmethode om gegevens te verzamelen over een bepaald fenomeen op een specifiek moment in de tijd. Dit kan worden toegepast op verschillende onderzoeksdomeinen, zoals bijvoorbeeld de volksgezondheid, sociologie of marketing.
Bij een cross-sectionele meting worden gegevens verzameld op één specifiek moment in de tijd. Dit betekent dat er informatie wordt verzameld over een bepaalde populatie op een vastgesteld tijdstip, zoals bijvoorbeeld het aantal mensen dat een bepaalde ziekte heeft op een bepaalde dag. Deze gegevens zijn nuttig om een momentopname te krijgen van de situatie op dat specifieke moment.
Puntprevalentie is een term die wordt gebruikt om het percentage van een bepaalde eigenschap of fenomeen in een populatie op een bepaald moment te beschrijven. Dit kan bijvoorbeeld worden gebruikt om de puntprevalentie van een bepaalde ziekte in een stad te meten op een specifieke dag. Het geeft een indicatie van hoe wijdverspreid het fenomeen is op dat moment.
Flashmob is een meer informele term die vaak wordt gebruikt om hetzelfde concept te beschrijven. Het verwijst naar een tijdelijke, georganiseerde bijeenkomst van mensen op een bepaalde locatie, waarbij ze vaak een bepaalde actie uitvoeren. Dit kan variëren van het zingen van een lied tot het uitvoeren van een choreografie. Het idee achter een flashmob is dat het spontaan lijkt, maar in werkelijkheid is het gepland en gecoördineerd.
Hoewel cross-sectionele meting, puntprevalentie en flashmob op het eerste gezicht verschillende termen lijken, verwijzen ze allemaal naar hetzelfde concept: het meten van gegevens op één specifiek moment in de tijd. Of het nu gaat om het begrijpen van de gezondheidstoestand van een populatie, het bepalen van de verspreiding van een bepaald fenomeen, of het organiseren van een verrassende bijeenkomst, deze methoden kunnen allemaal nuttige inzichten opleveren over een bepaalde situatie.
Deel
Voor vragen, neem contact op met:
Katrin Kochems
PZNL
Laatst geactualiseerd:
20 mei 2025
Deel
Mail de redactie
Mail de redactie met jouw evenement, nieuws of tool waar anderen baat bij kunnen hebben.
Suggesties of klachten over informatie zijn ook zeer welkom. Met jouw inbreng kunnen we Palliaweb verbeteren.
